1/11/25

Mộtvài Nguyêntắc Truytìm Từnguyên HánNôm

dchph 

 

Trong khoảng 50 năm trởlại đây, do những kếtquả nghiêncứu của nhiều nhàngữhọc phươngTây, đạiđasố những nhànghiêncứu tiếngViệt đều tintheo những ýkiến cholà tiếngViệt và tiếngKhmer (tiếngMiên) là cùng thuộc ngữhệ NamÁ (Austroasiatic)... ngoài những tiếngnói thuộc vùng ÐôngnamÁ còncó nhiều ngônngữ khác từ Mãlai, Polynesian, Namdương, thổdân Ðàiloan, chođến Philuậttân... nhiềulắm. Nhưng đó cũng chỉlà một trong những giảthiết, sứcthuyếtphục của chúng là được đasố người thừanhận lấy làm tiềnđề cho những khảocứu vềsau. Dĩnhiên là ta cũng cóthể đưara giảthiết khác nếu ta có những luậncứ đáng tincậy riêng của ta, nhậnthấy rõ những lậpluận đó không đúng vì sựyếukém của các nhàngônngữhọc PhươngTây về tiếngViệt va tiếng Hán cổkim. 

Chúngta có thể xếp tiếngViệt vào ngữhệ Hán-Tạng vì những lýdo sau:

— TiếngViệt nguyênthuỷ cóthể là một ngônngữ đơnâmtiết, mặcdù có sựhiệndiện của những từkép cơbản cóthể xem là thuầnViệt (vì chođếnnay vẫn chưacóthể truynguyên ngưồngốc chung của chúng) nhưlà "mỏác", "màngtang", "bảvai", "đầugối".... có quanhệ mậtthiết với tiếngTày, tiếngNùng (Ðồng, "Zhuang"....) và cảnhững phươngngữHán như Quảngđông hay Phúckiến vì trong những phươngngữ nầy vẫncòn dấuvết của từ BáchViệt cổ, chẳnghạn như "trầu" (âmcổ blầu, tiếngHán phiênâm là "bingláng", hay "gàtrống", "gàmái", chẳnghạn....)

— Trái với luậncứ, sosánh, và tríchdẫn của những nhàngữhọc phươngTây chođếnnay, theo những kếtquả nghiêncứu và tìmtòi của cánhân tôi, nhiều từ cơbản trong sinhhoạt đờisống thườngnhật trong tiếngViệt mang nhiều điểmchung với những ngônngữ thuộc ngữhệ HánTạng, mà trongđó tiếngHán là tiếng dễ cho ta tưliệu cổ để nghiềnnghẫm và sosánh vì tínhđơnâmtiết nguyênthuỷ của loại văntự này (đã có nhiều côngtrình nghiêncứu về mốitươngquan Hán-Tạng, nếu Hán giống Tạng, Việt giống Hán, thì tiếngViệt phảilà cùng dòng với Tạng vậy, saolạilà NamÁ?): ăn, uống, đi, đứng, chạy, ngủ, đụ, iả, đái, hôn, thương, khóc, cười, đánh, té, cha, mẹ, anh, chị, cô, dì, chú, bác, cậu, mợ, mắt, mặt, lá, lửa, đất, trời (giời), mây, mưa, gió, nắng, lạnh, luá, mạ, ruộng, đồng, trồng, gà, vịt, chó, cọp, voi, nhà, cửa, bếp, bàn, ghế, giường....  Bấtcứ tiếngnói của một dântộc nào dù thôsơ đếnđâu từ thuở khaisinhlậpđịa đều phảicó từ cơbản của nó, khôngthể vaymượn được. Vậy mối tươngđồng của những từ cơbản giữa hai thứtiếng Hán-Việt nầy bắt ta phải suynghĩ nguyênnhân và lýdo tạisao? Về vấnđề từNôm cơbản có gốcHán, tôi đã sưutập đủ chứngcứ để điđến kếtluận là những từ cơbản trong tiếngViệt có cùnggốc với tiếngHán.

— Tấtcả những đặctính ngữhọc (cấutừ, vănpháp, ngữnghĩa...) của tiếngHán, tiếngViệt đều có... hai thứtiếng nấy gầngũi như những mốiquanhệ giữa các phươngngữ Hán, hay giốngnhư mối quanhệ giữa tiếngÝ, tiếngTâybannha, tiếngPháp... vậy.

— Mốiliênhệ của những từ cơbản không đồngnhất trong các ngônngữ hệ Mon-Khmer, vì có mộtsố từ tiếng nầy giống tiếng kia, nhưng không đồngloạt trong mốitươngquan mộtđốimột (Hán <—> Tạng, Hán <—> Việt), chỉ cóthể sosánh trên tươngquan tiếngViệt và đồngthời nhiều thứ tiếng thuộc ngữhệ Mon Khmer. Sựkiện nầy khôngkhỏi gợicho ta ýtưởng là có sựvaymượn lẫnnhau. Sốđếm một đến năm gần với tiếngMiên không đủ để kếtluận mối quanhệ Việt-Mon-Khmer. TiếngNhật và tiếng Ðạihàn cũng dùng sốđếm của tiếng Hán vậy. Sựvaymượn lẫnnhau giữa các dântộc lânbang thường là từ ngônngữ của dântộc nào mạnh là ảnhhưởng của ngônngữ đó lantràn đến ngônngữ của dântộc khác yếuhơn.  Ðây cũnglà điều tựnhiên. Tuynhiên cũngcó trườnghợp ngượclại (thídụ: chó, voi, sông, chuối, bắp, soài, trầu... là những từ của các dântộc phươngNam gốc BáchViệt hiệndiện trong tiếngHán.)

Dĩnhiên giảthuyết nào cũng sẽ có người đảphá phảnbác nếu họ không cảmthấy thấy đúng nhưng nếu muốn phảnbác thì phảicó hiểubiết về lãnhvực nầy. Và có nhưvậy chúngta mới tìmra chânlý sựthật của vấnđề. Về vấnđề nguồngốc tiếngViệt, điểm quantrọng về một ngônngữ là tínhchất và tínhcách của nó hơnlà nguồngốc "đíchthực" của nó, vì phải nói rõ là xét trên quanđiểm nào, vào thờiđiểm nào, vì tấtcả ngônngữ trên thếgiới quira thì cùng gốc Phichâu cả, giốngnhư nguồngốc nhânloại vậy. Cũng giốngnhư địnhnghĩa về ngườiHán hay ngườiViệt -— ngườiHán đời Châu, đời Tần khác với người Hán ngàynay, ngườiViệt thời Haibàtrưng khácvới ngườiViệt ngàynay. Nếu 95% từvựng (kểcả từ cơbản) tiếngViệt có mối quanhệ mậtthiết với tiếngHán, thì những quanhệ íthơnnhiều của những ngônngữ Mon-Khmer với tiếngViệt thì tạisao ta phải chấpnhận giảthuyết gốc NamÁ của tiếngViệt? Nhiều nhàngônngữhọc Việtnam nói vậy vì họ căncứ vào những kếtquả nghiêncứu được nhìnnhận chođếnnay -— như nếu ta có luậncứ  đưara một giảthiết mới ta tinlà đúnghơn thì ta nên đưara để mọingười cùng bànthảo.

Thựcra khi làm nghiêncứu, ngườita cóthể tríchdẫn tiếngÐức, tiếngMường, tiếngTâytạng, tiếngMiên, tiếngThái, nhưng không cónghĩa là ai cũng thôngthạo hay biếtrành về ngônngữ đó. Ai cũng chỉ cần dựatrêncơsở nghiêncứu của những ngườiđitrước để xâydựng nềntảng của mình. Khi ta có "trongnghề" mới cóthể dễdàng nhậnra những sailầm của những bàinghiêncứu của những nhàngônngữhọc Tâyphương về nguồngốc tiếngViệt. Thídụ, có một nhàngônngữhọc Pháp chorằng trước thếkỷ thứnăm tiếngViệt khôngcó thanhđiệu. TiếngHán đờiHán (thếkỷ thứhai trước côngnguyên) đã thànhhình 4 thanh rồi, khi ngườiViệt học chữHán dĩnhiên là cũngphải cốgắng bắtchước cho đúnggiọng ngườiHán. Giốngnhư bâygiờ mình học tiếngAnh tiếngMỹ vậy. Khônglẽ ngườiViệt chậm đếnnổi 6 thếkỷ sau mới họcđược thanhđiệu? Nóithế khôngphảilà phủnhận tiếngViệt chưacó thanhđiệu 7 thếkỷ saukhi ngườiHán đến chiếmcứ đấtViệt, vì nếu khôngcó thanhđiệu làmsao giảithích được những danhxưng hay những câu như "Trưngtrắc, Trưngnhị", "Bốcái đạivương", "con dại cái mang"..., hoặclà những cadao tụcngữ truyềnkhẩu tồntại chođến bâygiờ? Cònchuyện mộtsố ngườiViệt cholà âm HánViệt của ta là "một sángtạo với lòng yêunước..." là cáchnói vívon của người khônghiểubiết bởilẽ họ không tìmhiểu về ngữâm lịchsử, là những quyluật biếnđổi âmvận trong ngônngữ. Ngoài các nhànghiêncứu PhươngTây, còncó những nhàHánngữhọc Trungquốc, thídụ như Vương Lực, một nhàngônngữhọc nổitiếng của Trungquốc, khi nghiêncứu về âm Háncổ, đã nghiêncứu tríchdẫn tiếngViệt, tiếngNôm, tiếngHánViệt để minhchứng âmHáncổ, khi đọc bàiviết của ôngta là mình cũng nhậnra ngay những saisót của ông. Khi ông tríchdẫn, ông ta đã lầmlẫn mộtsố từ HánViệt với một số từ HánNôm, hay từ Nôm có gốcHán. Và khôngít từ tríchdẫn đã viếtsai chínhtả!

Dướiđây là những ghichép về cách truytìm những từngữ Hán-Nôm đồngnguyên, không theo phươngpháp nghiêncứu chínhthống báchọc gì cả, nên khôngcó tríchdẫn, chúthích... gìcả. Ðây chỉlà những ghichép từ trong đầu ra, nhớ gì viết nấy, kếtquả của một quátrình họchỏi và nghiêncứu, tự rútra mộtvài nguyêntắc chung, cólẽ còn thiếusót, chỉ có tínhcách gópý và gợiý để thamkhảo thêm, mayra giúpích đượcgì trong côngtrính nghiêncứu nguồngốc tiếngViệt.

1) Biếnđổi ngữâm giữa tiếngHán và tiếngViệt:

Những biếnđổi thườngthấy giữa âmđầu, âmgiữa, vần, và âmcuối. Trong những kếthợp kép, vần trước hay sau khi biếnđổi không nhấtthiết phải biếnđổi ytheo khi nó đứng mộtmình như một đơn tự. Và nên nhớ là sựbiếnđổi nầy cũng xảyra trong nộibô của tiếng Hán hoặc tiếngViệt. Và mối tươngquan nầy xảyra haichiều, nghĩalà giữa Hán-Việt, Việt-Hán:

a) Trườnghợp âm (đầu, giữa, hoặc cuối) thayđổi trong cùng một loạiâm (sát, tắc, tắcxát, mũi, môi, răng, gốclưỡi...):

  • 零 líng: lẻ, lái 來: lại, lúa, lăn 懶: lười, líng 伶: lanh, lóng 籠: lồng, lù 慮: lo, tiān 添: thêm, dà大: to, deng 燈: đèn, tòng 痛: đau,bao 抱: bồng, bế, bing 餅: bánh, bāo 包: bọc, fén粉: bún, bột, phấn, phở, káng 扛: khiêng, kū 枯: khô, tuǐ 腿: đùi, gé 割: cắt, gēn 根: gốc, biān 邊: bên, sòu 嗽: súc (miệng), zhōu 粥: cháo, zǒu 走: chạy, zhăi 窄: chật, zàng 髒: chôn, jiāng 將: sẽ, jǐn 僅: gắng, hăo 好: hay, ham...

b) l & s (c, x, ch, sh, j, z, zh, q)

  • lián 蓮: sen, làng 浪: sóng, liàng 亮: sáng, liǎng 亮: xinh, láng 俍: chàng, liè 獵: săn, lán 藍: chàm, lì 力: sức (liu 六: sáu?)....
  • xiáng 翔: lượn, xin 心: lòng, zhuăn 轉: lăn, shàng上: lên, cháng 常: luôn, qián 潛: lén, lặn, jià駕: (lèo) lái, jí 級: lớp, jiu 久: lâu, jiăn 撿: lượm, shě 舌: lưỡi...

c) s (c, x, q, ch, sh, j, z, zh..) & r

  • chóu 愁: rầu, suò 縮: rút, xi 洗: rữa, she 蛇: rắn, xu 鬚: râu, xu 婿: rể, chù 出: ra, shán 擅: run, qián 閒: rãnh, rỗi, zhèn 震: rung, cài 菜: rau, cải (九 jiu > chín?), zhào 照: rọi, sòu 廋: ròm... 

d) s (c, x, q, ch, sh, j, z, zh..) & t (d, th, tr, )

  • chí 匙: chìa, thìa, chí 遲: trễ, cā 擦: thoa(sức), shùn 順: suông(sẻ), xuôi, shì 試: thử, qù 去: đi, qián 前: trước,
  • tă 塌: sập, tă 踏: chà (đạp), tào 套: sáo (HV), ... 

e) l & r

  • lóng 龍: rồng, luò 落: rớt, liăo了: rồi, lèse 垃圾: rác, ló 蘿: lưới, luó: rỗ, răn 染: lây
  • rèng 扔: liệng, (yá)ròu 牙肉: lợi(răng), răn 染: lây, .... 

f) p (b) & t (d)

  • biān 偏: thiên (HV), bèi 俾: tỳ (HV); běn 本: thân(cây), piāo 嫖: đéo, bènbó 奔泊: tấttả ( tứ 四 > bốn?, tam 三 > ba? Hảinam: da)...

g) Trên thựctế, ngoài những biếnâm thường thấy kểtrên, hầunhư âm nào cũng có khảnăng biếnđổi lẫnnhau. Sởdĩ ta còn nhậndiện rađược là nhờ phần cònlại, nếukhông thì ta khócóthể truynguyên vì không đủ chứngcứ ngoài những kếtluận rútra từ cảmquan:

  • bīng 兵: lính, bēi 杯: ly, bài 拜: lạy, fēng 風: giông, gió, fèng 奉: dâng, fù 富: giàu, tàng 燙: nóng, táng 躺: nằm, tā 他: nó, rù 入: vô, rǔ 乳: vú, rén 仍: vẫn, ràng 讓: nhường, rěn 忍: nhịn, wān 灣: loan (HV. Nôm: vịnh), huǒ 火: lửa, huà 話: lời, yè 葉: lá, zhòng 重: nặng (Hảinam: dăng)... 

h) Có những từ chỉ biếnđổi mộtphần nhưng lại mất phầncuối, và cũng có những từ đều mất âmđầu và âmcuối, rất khó nhậndạng. Có những từ biếnđổi hoàntoàn. Những biếnđổi giữa từ Hán và HánViệt có nhiều chứngcứ cóthể dễdàng dẫnchứng, còn từ Nôm thì rất khó nhậndạng và cũng rất khó chứngminh:

  • xi 惜: tiếc (HV: tích), cì 吸: hút (HV: hấp), jí 集: tập, xiě 寫: tả (HánViệt), xué 學: học (HV, Quảngđông: hòhk), yì 議: nghĩa (HV), mín 民: dân (HV), míng: 名 danh (HV), ping 娉: sính (HV), yì 藝: nghề (HV: nghệ), wan 灣: loan (HV), yì 臆: ngực, yì 憶: nhớ, chì 吃: ăn (HV: ngật, sosánh 乙"ất"), thính 聽: nghe (Hảinam: khe), shēng 生: đẻ (Hảinam: die), qián 前: trước (Hảinam: tăi), xízăo 洗澡: tắmrữa (Hảinam: tòyàht), she 舌: lưỡi....

2) Mượn âm HánViệt: 

Từ Nôm mang "âmhưởng" HánViệt, trong trườnghợp nhấtđịnh, tuy mang âm HánViệt, nhưng khônghẳn đólà từ HánViệt trong một kếtcấu từ, và trong tiếngNôm nhiều từ có khuynhhướng đồnghoá từ đó với một âm HánViệt đã cósẵn. Thídụ:

  • "ông" khôngphải là "ông" 蓊 mà lạilà "công": 公
  • "tiểu" cóthể khôngphải là từ "tiểutiện" 小便 màra, mà là từ chữ "nìu" 尿 (niếu) (âmđầu n và t cóthể biến lẫnnhau). "tiểu" cóthể biếnthành "đái", và "làniào" 拉尿 cóthể biếnthành "điđái" (l và đ biến lẫnnhau!),
  • "trường" (trong trườnghọc) khôngphải là chăng 場, màlà 堂 táng (đường, thời cổ là "tường" 庠 xiáng)
  • "hiểu" đúnglà "hiểu" 曉, nhưng trong khẩungữ (cóthể do ảnhhưởng phươngâm) chữ "hội" 會 huì lại mang ýnghĩa là "hiểu" trong tiếng Quanthoại hiệnđại. Nguyênnhân cóthể là âm hiệnđại đồnghoá 會 huì với "hiểu" 曉, là cổâm nay đọc là xiáo. 
  • "hiếu", hay, ham, háo… đều do hảo 好 hǎo mà ra...
  • "tham", thèm, ham... do tham 貪 mà ra....
  • "hiền" là 賢 xián, nhưng trong khẩungữ là 善 shān (thiện) như trong hiềnlành 善良 shànliáng,
  • "côngcuộc" là do từ "côngtác" 工作 (gōngzuò) màra (do đồnghoá với từ "cục" 局 jú,)
  • "chiếntrận" là do từ "chiếntrường" 戰場 màra (do đồnghoá với từ "trận" 陣 zhèn,)
  • "không" khôngphải là "không" 空 mà lạilà "chẳng". Trước thếkỷ mườisáu, từ Nôm khôngcó chữ "không" với nghĩa đốilập với "có", mà chỉcó "chẳng". Phươngngữ Bắckinh có từ "béng" 甭, cùng gốc với "đừng" của tiếng Nôm. Nhưng “đừng” khôngphải là "chẳng" cóthể khôngcó có quanhệ từnguyên vớinhau, 
  • "mai" nghe giốngnhư tiếng Hánviệt và dườngnhư chưa có ai xếpvào từ HánViệt nào. Phươngngữ Bắckinh có "mínr" 明兒, chínhlà tiếngNôm "mai"!

3) Ðaâm - đanghĩa: 

Trong tiếngHán, một chữ cóthể có nhiều âmđọc khácnhau, và cũng cóthể mang nhiều nghĩa. Nhiềukhi, do ảnhhưởng phươngngữ, cũng từ đó, chữ đó, nhưng họ viết khácđi, haylà cũng một chữ đó và từ đó, họ dùng với nghĩa khácnhau (hãy tưởng nước Tàu là một châuÂu, cùng một chữ nhưng Anh, Ý, Pháp, Tâybannha, Bồđàonha... viết khácnhau và dùng khácnhau). Nhiều chữ viết khácnhau nhưng có cùng gốc hoặc cùng nghĩa sửdụng trong một kếthợp khác. Dođó, một từHán cóthể chora nhiều âm và từ khácnhau trong tiếngNôm:

  • hội, họp, hẹn, hụi, hiểu... đềulà do "hội" 會 mà ra,
  • 放 fàng: phóng, bắn, bỏ, buông.... 
  • 照 zhào: chiếu, chụp, soi, rọi, theo... 
  • 廋 sòu: gầy, ròm, sỏ... 
  • 肥 féi: phì, mập, phệ...
  • 大 dà : đại, to, cả (cũng cóthể chora "cái" như trong "bố cái đạivương", 大 còn đọc là dài — HánViệt: đại),
  • "sân": 場 chăng (HV: trường): sânkhấu 劇場 kịchtrường, sânbay 場+飛 ghép " trường" và "phi", 
    • giấc trong "một giấcmộng": 一場夢 yì chăng mèng, 
    • trận: chiếntrận 戰場 (HV: chiếntrường), bệnh mộttrận: zhànchăng, 一場病 yì chăng bìng, 
    • cơn ('môt cơnbệnh': yì chăng bìng vs. một cơngió: 一股風 yì gǔ fēng), 
    • xuất (hát) : 一場戲 yì chăng xì, 
    • trườngthi (試場 shìchăng), nhưng trườnghọc là 學堂 xuétáng,
    • chặng (trong "đi một chặng đường"),
       đều chứa chữ "trường" 場!
  • "đợi" khôngphải là từ chữ 等 děng (đẳng) như trong tiếng Phổthông hiệnđại, màlà "đãi" 待 (dài). Ta lạicó jièdài là "tiếpđón", nhưng "đưađón" là do từ 接送 jièsòng, và "đưa" và "đón" cũng là sòng (tặng) (tiếng Hảinam: tăhng và dăhng!), "đưatiền" lạilà "jiāoqián" 交錢 (giaotiền), "đón gió" lạilà yíng fēng 迎風 (cònlà "hónggió"), "đónxuân" 迎春, nhưng "đón mẹ" là "đợi mẹ", là 待母 dài mu.
  • quăng, liệng (ném, lia)... 扔 rèng
  • tông, đụng, tán 撞 zhuàng 

4) Tươngđồng trong tiếngHán hiệnđại: 

Qua trườnghợp "mai" (mínr) việc truynguyên từvựng tiếngViệt hiệnđại khôngphải chỉ hạnchế trong khotừ âm HánViệt vì ta cóthể liênhệ đến âm của tiếngQuanthoại hiệnđại.:

  • nào: 哪 nă
  • đó: 那 ná (nớ — tiếngHuế)
  • rồi, nổi: 了 le, liăo (thídụ: không quên nổi: 忘不了! wàng bùliăo!, quên rồi: 忘了 wàngle!)
  • sẽ: 将 jiang (sosánh: 醬油 jiāngyóu, tiếngQuảngđông: xìdầu)
  • vẫn: 仍 réng
  • đây: 這 zhèi
  • đúng: 對 duì
  • làm: 領 lǐng (thídụ: 領 我 驚愕 ling wǒ jīngyá: làm tôi kinhngạc), nhưng 幹啥 gànshă: làmgì?, 幹活 gànhuó: làmviệc, 幹家務: làm việcnhà, 耕田 gēngtián: làmđồng, 勞動 láodòng: làmlụng, 當官 dàngguān: làmquan, 當兵 dàngbīng: làmlính, và 弄樣子 nòngyàngzi: làm dángvẻ (làmravẻ), 弄錢 nòngqián: làmtiền .v.v...
  • vìsao(mà): 為什麼 wèisheme
  • chúngmình: 咱們 zánmen
  • riêngtư: 隱私 yiǐnsi 
  • lánggiềng: 鄰居 língjū
  • mauchóng: 馬上 măshàng
  • bạtmạng: 拼命 pìnmìng
  • cảlũ: 大伙 dàhuǒ 
  • đạochích: 盜賊 dàozéi 
  • maulên: 快點 kuàidiăn (mauđi — tiếngQuảngđông: faidì!), nhưng 愉快 yúkuài: vuivẻ (thứtự từ nghịchđảo)...
  • ...đi ...啦 (thídụ: 拿啦 nála! lấyđi!, điđái 拉尿啦 làniào la! điđái đi!

5) Nômhoá:

Những từkép HánViệt và tiếngHán hiệnđại có rất nhiều từ viết nghịchđảo: bảođảm = 擔保 dànbăo (đảmbảo), ânái = 愛恩 ài'ēn (áiân), đơngiản = 簡單 jiăndàn (giảnđơn), sảnxuất = 出產 chùchăn (xuấtsản)... 

Từkép HánNôm cũng không lệngoại, có sựnghịchđảo sovới tiếngHán hiệnđại, trongđó từng vần trong từ Nôm cóthể diễngiải ra ýnghĩa riêng:

  • hẹnhò = 約會 yuèhuì (ướchội, còn chora "ướchẹn") < huì + yè
  • tìnhyêu = 愛情 àiqíng (áitình) < qíng + ài
  • bảxàm = 三八 sanba (tambát) < ba + san
  • văngtục = 俗話 sùhuà (tụcthoại) < huà + sù
  • đườngcái = 街道 jièdào (cáiđại) < đạo + cái
  • conđường = 途徑 tújing (đồkinh) < kinh + đồ
  • concái = 孩子 háizi (hàitử) < tử + hải
  • condao = 刀子 daozi < đao + tử
  • họctrò = 學徒 xuétú < học + đồ
  • trườnghọc = 學堂 xuétáng < học + đường
  • Cấutừ kếthợp chấtliệu cổ, kim, đồngnguyên... mang ýniệm nầy đồnghoá âm kia, hoặc ghép yếutố mới... hiệntượng nầy ngônngữ nào cũng có:
  • hiệnnay: 現在 xiànzài (HV: hiệntại)
  • múarối 木偶戲 mùǒuqì
  • dêxồm 淫蟲 yínchóng
  • bahoa 廢話 fèihoà
  • hoatay 花手 huashǒu
  • cảgan, to gan = 大膽 dàdăn, cảlũ 大伙 dàhuǒ
  • bắtcóc 綁架 băngjià
  • trờinắng = 太陽 tàiyáng
  • ánhnắng = 陽光
  • (ngồi) chồmhổm = 犬坐 quánzuò (khuyểntoạ)
  • hiếuthảo = 孝順 xiàoshùn (hiếuthuận)
  • suônsẻ = 順利 shùnlì (thuậnlợi)
  • hoàicông = 費工 fèigong (phícông)
  • chơiđĩ = 嫖妓 piaoji (nhưng 嫖 cũng là từnguyên của đéo, đụ, bề !)
  • Cấutừ do những từ đồngnguyên Hán và Nôm:
  • chàilưới: 羅 luó (HV: la: lưới, thờicổ đọc giốngnhư jrai, dođó ta có "chài + lưới")
  • xecộ, cỗxe: 車 che (HV: xa: xe, thờicổ đọc giống 居 HV cư, có âm cổ 古, dođó ta có "xe + cộ")
  • thìgiờ: 時間 shíjiàn (HV: thờigian) < 時 + 時, giờgiấc 時晨 shíchén, giờnày, giờđây 今兒 jinr
  • sứclực: 力 lì (HV: lực, 力 + 力 sức)
  • sinhđẻ: 生 (HV: sinh + Hảinam die)
  • củacải: 材(HV tài: của + cải)
  • Cấutừ cùng một loạitừ (classifiers):
  • khuônmặt: 面孔 miànkǒng
  • cuốnghọng: 喉嚨 hóulóng
  • (một) bórau (cải): 一把菜 yì bă cài
  • (một) căn(gian) phòng(buồng): 一間房子 

Giốngnhư trườnghợp mang âm HánViệt sẵncó ra đồnghoá với một từ có mốiliênhệ về âmnghĩa, có những từ Hán được đồnghoá với từ Nôm cósẵn gần âm:

  • lại: 再 zài 
  • ănđòn 挨打: ăidă
  • ăntiền 贏錢: yínqián
  • ănnhậu 應酬: yìngchóu
  • ănnăn 慇恨: yinhèn (từcổ) 
  • bỏphí: 白費 báifèi
  • Nguyêntắc quynạp: nếu một từ đồngnguyên, từ tươngphản liênhệ thường cũng đồngnguyên:
  • caothấp: 高低 gaodì, nặngnhẹ: 重輕 zhòngqing, khóccười: 哭笑 kùxiào, sạchdơ: 清污 qingwù, cạnly:幹杯 gànbèi, soigương 照鏡子 zhàojìngzi, dàingắn 長短 chángduăn, gầymập 廋肥 sòuféi....

6) Rụngâm: 

Do sựNômhoá, đơngiảnhoá, giữ cáchnói xưa...

  • đốkhỏi = 躲不開 duo bú kai
  • mấtdạy = 沒教養 méijiàoyang
  • mấtmặt = 沒面子méimiànzi
  • cậu = 舅舅 jìujìu
  • (cậu) mợ = 舅母 jìumu
  • (cô) dượng = 姑丈 gùzhàng
  • mòn(nhẵn) = 磨光 móguang
  • thầy = 老師 lăoshi
  • gã = 出嫁 chùjià
  • rể = 女婿 nũxù
  • cảđám(người) = 大幫人 dàbangrén
  • nay (giờnày) 今兒 jinr
  • 7) Quanhệ phươngngữHán: 
  • chào 早 zăo (tiếng quanthoại thôngdụng ở Ðàiloan)
  • tầmbậy 三八 sanba (còn có nghĩa: tầmbạ, sàbát...)(Phúckiến)
  • mắtkiếng 目鏡 matkeng (Hảinam)
  • đụng 碰 pèng
  • đừng 甭 péng (phươngngữ Bắckinh)
  • mai 明兒 mínr (phươngngữ Bắckinh)
  • nay 今兒 jinr (phươngngữ Bắckinh)
  • luônluôn 老老 láoláo (phươngngữ Bắckinh)
  • gàtrống 雞公 jigong (tiếng Hảinam và Phúckiến), 雞母 jimu: gàmái (HN và PK)
  • soài (?) suã (Phúckiến)
  • cùlét (?): galet (Hảinam) (= thọclét, chọccười 逗笑 dòuxiào)

8) Ðồngnguyên: 

Có nhiều từNôm có quanhệ mậtthiết với từHán cổ, có thể truytìm thôngqua từ cănbản:

  • mắt 目(eye): mục (HánViệt), mù (Quanthoại pinyin — phiênâm), mat (Hảinam)
  • đầu 頭 (head): đầu (HV), tóu (QT), touh (Quảngđông)
  • mặt 面 (face): diện (HV), miàn (QT)
  • hàm, cằm 含(chin): hàm (HV), hán (cáchdùng thờicổ)
  • răng 牙 (tooth): ngà (HV), yá (QT), ngah (Quảngđông), gheh (Hảinam)
  • râu 鬚 (beard): tu (HV), xu (QT)
  • bụng 腹 (stomach): phủ (HV), fú (QT)
  • đùi  腿 (lap): tui (QT)
  • ăn, xơi 吃 (eat): ngật (SV, cf. 乙 ất), chì (QT), chiht (Quảngđông), chah (Hảinam)
  • uống 飲 (drink): ẩm (HV), yin (QT), yáhm (Quảngđông)
  • liếm 舔 (taste): thiểm (HV), tián (QT)
  • bú 哺 (breast feed): bǔ (QT)
  • nhìn 眼 (look): nhãn (HV), yăn (Mand. Ancient use), ngahn (Quảngđông)
  • khóc 哭 (weep): khốc (HV), kù (QT)
  • đái, tiểu 尿(urinate):niếu (HV), niào (QT)
  • ỉa 屙 (to shit): ố (HV), e (QT), ó (Cant.)
  • ngủ 臥(sleep): ngoạ (HV), wò (cáchdùng cổ)
  • đéo, đụ, bề 嫖 (fuck): phiêu (HV), piao (QT), diáo (Quảngđông)
  • đẻ 生 (give birth to): sinh (HV), sheng (QT), die (Hảinam)
  • đánh 打 (strike): đả (HV), da (QT), dá (Quảngđông)
  • bồng, bế 抱 (carry): bao (HV), bao (QT), bohng (Hảinam)
  • khiêng, gánh, cõng 扛: cang (HV), káng (QT)
  • hôn 吻 (kiss): vân (HV), wén (QT)
  • mơ, mộng 夢 (dream):mộng (HV), mèng (QT), muhng (Quảngđông)
  • xấu 醜 (ugly): sửu? (HV), chou (QT)
  • xinh, sáng 亮 (pretty): lượng (HV), liang (QT), xiang (Hảinam)
  • chạy 走 (run): tẩu (HV), zou (QT), zhóu (Quảngđông)
  • cha, tía 爹 (father): tía (HV), diè (QT)
  • bố 父 (dad): phụ (HV), fù (QT)
  • con 子 (son): tử (HV), zi (QT), ke (Hảinam)
  • vợ, bụa 婦 (wife): phụ (HV), fù (QT)
  • chồng 君 (husband): quân (HV), jun (QT)
  • mẹ, mái 母 (mother): mẫu (HV), mu (QT), mouh (Quảngđông), mài (Hảinam)
  • ông, trống 公 (grandfather): công (HV), gong (QT)
  • trai丁(male): đinh (HV) ding (QT)
  • lời 話 (spoken word): thoại, (huà)
  • lửa 火 (fire): hoả (HV), huo (QT), fó (Quảngđông)
  • trời, giời 日 (sun): nhật (HV), rí (QT)
  • trăng, giăng 月 (moon): nguyệt (HV), yuè (QT)
  • bụt 佛 (Buddha); phật (HV), fóu (QT)
  • sông 江 (river): giang (SV, archaic: krong? > công), jiāng (QT)
  • sao 星 (star): tinh (HV), xing (QT)
  • lúa 來 (whole rice grain): lai (SV, archaic), lái (Quanthoại hiệnđại "come")
  • gạo 槄 (rice): tháo (HV), tào (QT)
  • chim 禽 (bird): cầm (HV), qín (QT)
  • cá 魚 (fish): ngư (SV, archaic: nga), yú (QT)
  • gà 雞 (chicken): kê (HV), ji (QT)
  • trâu 牛 (water buffallo):ngưu (HV), níu (QT)
  • chó 夠 (dog): cẩu (SV, archic: kro?), gou (QT)
  • voi 為 (elephant): vi (SV, archaic), wēi (Quanthoại hiệnđại "vì")
  • cọp 虎 (tiger): hổ (SV, archaic: ku?), hǔ (QT)
  • đất 土 (soil): thổ (HV), tu (QT)
  • lá 葉 (leave): diệp (HV), yè (QT)
  • mây 雲 (cloud): vân (HV), yún (QT)
  • mưa 雨 (rain): vũ (HV), yu (QT)
  • may 運 (luck): vận (HV), yùn (QT)
  • gió, giông 風(wind): phong (HV), feng (QT)
  • bão 暴(storm): bão (HV), bao (QT)
  • nắng 陽(sunshine):dương (HV), yáng (áchdùng thờicổ)
  • trồng, giống 種 (to plant): chủng (HV), zhòng (QT)
  • hạt (hột) 核 (seed): hạt (HV), hè (QT)
  • đốt 燒 (to burn): thiêu (HV), shāo (QT)
  • cháy 焦 (burn): tiêu (HV), jiāo (QT)
  • lạnh 冷 (cold): lãnh (HV), lěng (QT)
  • ấm 溫 (warm): ôn (HV), wēn (QT)
  • đau 痛 (pain): thống (HV), tòng (QT)
  • nhà 家 (home): gia (HV), gia (QT)
  • cửa 戶 (door): hộ (HV), hù (QT) 
  • bàn: 案 (table): án (HV), àn (QT)
  • ghế: 椅 (chair): kỷ (HV), yí (QT)
  • buồng: 房 (room): phòng (HV), fáng (QT)
  • giường: 床 (bed): sàn (HV), chuán (QT)
  • bếp: 庖 (kitchen): bao (HV), pao (QT)
  • tủ: 櫝 (cabinet): độc (HV), dú (QT)

Tómlại, trong việc nghiêncứu nguồngốc tiếngViệt, nhànghiêncứu tiếngViệt cần phải đạtđến trìnhđộ thôngsuốt khôngnhững chỉ biết đơnthuần tiếngViệt màthôi mà còn phảicó một trìnhđộ tinhthông Hánngữ hiệnđại và cổđại, phải đạtđến một trìnhđộ "cảmnhận" được thứ ngônngữ nầy (tốithiểu là tiếng Quanthoại hiệnđại) mới "ngộ" và nhậnra mốitươngđồng mậtthiết giữa tiếngViệt và tiếngHán không chỉ trong lãnhvực của những từ Việt vaymượn từ tiếngHán mà còn cả trong kho từngvựng cơbản. Kháchquan mà nói nghiêncứu về tiếngViệt mà khôngbiết tiếngHán, giốngnhư những nhà nghiêncứu âm Háncổ màkhông nghiêncứu tiếngViệt, thì côngtrình của họ sẽ có một thiếusót lớn. Cáisailầm của nhiều nhàngữhọc phươngTây là nằm ở chỗnầy: không sànhsỏi và chỉ sosánh tiếngViệt (kho từ cơbản) với các thứ tiếngnói thuộc ngữhệ Mon-Khmer khôngthôi rồi đưara kếtluận như ta đã biết thì cáitạihại của những lờinói đó đếnnay đã làmcho baonhiêu nhàngữhọc tiếngViệt tinlà nhưthế đã trên nửa thếkỷ và sẽ còn kéodài hơn nữa. 

APPENDICES

I) Disyllabic Sino-Vietnamese words:

Giađình, tổquốc, giangsan, sơnthuỷ, phụnữ, thanhniên, hộiđồng, chínhphủ, tựdo, dânchủ, tưbản, đầutư, kinhtế, tâmlýhọc, triếthọc, vănsĩ, thisĩ, vănnhân, nghệsĩ, họcgiả, khoahọc, nhânphẩm, tâmtình, tìnhyêu, lýtưởng, quảntrị, doanhnghiệp, vitính, độcgiả, phêbình, thưviện, hoạđồ, lýgiải, giaothoa, hợpđồng, giáosĩ, giáođường, đạilộ, họcđường, đạihọc, nhâncách, phẩmchất, tậpđoàn...

NOTE: These loanwords, dominantly exisiting in the Vietnamese vocabulary stock, spelled and pronounced in special Vietnamese way, have roots in Middle-Chinese. In Chinese, each syllable can be used independently as a complete word , but this kind of words are considered as polysyllabics by Chinese specialists. However, in Vietnamese, most of the syllables are not free to be used on their own. That is to say, they can only appear in one combination or another. Just like those words of Latin or Greek origins in English we have something like sociologist, historian, librarian, intersection, missionaries, etc. in which radicals such as "socio", "libra", or "inter"... cannot be used the way they plainly are.

II) Disyllabic Sinitic-Vietnamese words:

Ănuống, đáiỉa, sinhđẻ, điđứng, ngànhnghề, trướctiên, thươngyêu, thùhằn, tứcgiận, trôngmong, chờđợi, sânkhấu, trườnghọc, tầmbậy, bắtbuộc, bắtbẻ, sânbay, tronglòng, giôngbão, đấtđai, trồngtrọt, rơirớt, lạnhlùng, dưthừa, saysưa, đằmthắm, chốitừ, rútlui, tiếntới, quanhquẫn, lẽsống, căngthẳng, tranhgiành, lộnxộn, tắmrữa, riêngtư, tìnhtứ, chửimắng, trongsáng, banngày, tốităm, thiêngliêng, cănbuồng, giườngngủ, giannhà, quêhương, lánggiềng, bạnbè, mậpmạp, khờkhạo, dìdượng, cậumợ, côdì, chúbác, bốmẹ, chamẹ, anhchị, chúthím, xơitái, đánhcá, đánhbạc, ănthua, tranhgiành, giànhgiựt, tấmcám, ấmcúng, xinhxắn, hoangđàng, đànghoàng, tửtế, xuôngxẻ, chắcchắn, mưumô, maimối, bồihồi, bắtcóc, bóclột, épbuộc, cướigã, đámhỏi, lễphép, lườibiếng, bồngbế, binhlính, chạngvạng, hòhẹn, hụihè, đìnhđám, xâyxát, đỗbể, vợchồng, maimốt, côngcuộc, xinlỗi, tiềncủa, củacải, đánhcắp, khéoléo, giỏigiắng, tầmbậy, bắntiếng, vỡlòng, ngâythơ, khônlanh, lanhlợi, ngờvực, hưhại, hènhạ, mơmộng, giótrăng, trờitrăng, giônggió, chàilưới, xecộ...

NOTE: These Sinitic-Vietnamese words are also Chinese loanwords but they have been completely "Vietnamized". Some of them may have an older age than those of Middle Chinese from which the Sino-Vietnamese vocabularies have been derived. Many of them are complete variations of the original words which may or may not still carry the same original meanings. In most of the cases they are just another version of an original form, which have different spellings and pronunciations and they have been even coined with new materials. Somewhat similar examples in English are like those of ""familial" and "familiar", "infant" and "infantile", "coffee" and "café", "blond" and "blondie", "baby" and "babe", "car" and "carriage", "automotive hotel" and "motel", "moving pictures" and "movies", "monsieur" or "mister", senior" and "senor", "madam" and "madame", "road" and "route", "aerospace" and "airspace", "whilst"  and "while", "thou" and "you", "thy" and "your", "handicraft" and "aircraft", "gunship" and "scholarship", , "grand" and "grandiose", "entrance" and "entry", "pendant" and "pending", "serpent" and "serpentine", or like varied usages of foreign loan words such as "chaomein", "shusi", "typhoon", "taipan", "déjà vu", "moulin rouge", "gallant", "attaché", "kindergarten", "wagon", "vendor", "agent", "bourse", "rendezvous", "accord", "regard", "guard" , "résumé", "merci", "composé"...

 dchph


Questions on
"Mộtvài Nguyêntắc 
Trongviệc Truytìm Từnguyên HánNôm" 
by dchph

 

Author: lostsoul

Date:   Wednesday 10-02-02 05:49 (PST)

I'm studying Vietnamese at school and am really interested in etymology. I like to believe that Vietnamese is originally an AustroAsiatic language of the MonKhmer variety that has borrowed lots of Chinese vocabulary. I know however that is not proven. Your post is an interesting argument for Vietnamese being originally SinoTibetan and has a nicely sized amount of examples however I am not yet convinced. On the main list there were some examples that I didn't see as good enough to convince me. Many of the words had endings that did not correspond and some others didn't seem well explained enough. eg:

"mặt 面 (face): diện (SV), miàn (Mand.)"

I don't see how -iện & -iàn are related to -ặt

"răng 牙 (tooth): ngà (SV), yá (Mand.), ngah (Cant.), gheh (Hai.)"

Again the -ăng doesn't quite fit with the -à and I'm not that sure of the connection between r- & ng-.

"gạo 槄( rice): tháo (SV), tào (Mand.)"

g- and th-?

đất 土 (soil): thổ (SV), tu (Mand.)

-ất & -ổ?

lá 葉 (leave): diệp (SV), yè (Mand.)

-á & -iệp?

con 子(son): tử (SV), zi (Mand.), ke (Hai.)

The ử, i, and e or SV, Mand & Hai., respectively all appear to be of the i family (I'm not sure of the correct terminology, it's just that I've noticed a lot of connections between SinoViet ư and i-like sounds such as SV thức 識 = Cantonese sik1; SV tứ 四= Mand. sì, Canton. sei3) Anyway -on is clearly not of that group and although the Hainanese has a k- in it, I have my doubts about the c- being related too.

sao 星 (star): tinh (SV), xing (Mand.)

-ao & -inh?

lửa 火 (fire): hoả (SV), huo (Mand.), wá (Cant.)

l- & hw-?

lúa 來 (whole rice grain): lai (SV, archaic), lái (modern Mand. means "come")

-úa and -ai?

đốt 燒 (to burn): thiêu (SV), shao (Mand.)

I believe this to be wrong on all levels.

cá 魚 (fish): ngư (SV, archaic: nga), yú (Mand.)

c- and ng-

etc.

And with the numbers

Jhat = một

Jh- & m-?

Jhei = hai

Jh- & h-

mhu = năm

All of it: not right

lukw = sáu (lìu - âmQuanthoại hiệnđại. Sosánh lián = sen)

bảy?

-ukw & -áu 

I do not believe the Mandarin example helps much as Mandarin is one of the furthest dialects pronounciationwise from original Chinese and, I think, has undergone strong Mongolian influence (Mongolian mandarins were those to most speak it right?).

bã = tám

ã is derived from -át & that is not likely to have become -ám.

chín = jiu (âm Quanthoại hiệnđại)

-ín & -iu ?

Similar things could be written to prove a MonKhmer descent for the language:

cá - ka (Jru' (WestBahnaric MonKhmer language))

trái - plaj (Jru') 

I have read that trời is derived from blời and trăng from blăng

nước - dak (Jru') ươ and a are related sounds đường=đàng; the d in MonKhmer languages (which is the same as Viet. đ) is more similar to the n than the d in other language groups)

một - *moc (ProtoVietMuong), muy (Khmer)

etc.

(number comparison available at http://www.zompist.com/asia.htm#austro)

If Vietnamese is in fact of SinoTibetan origin I would be interested to see the proof. I have, however, been taught to be skeptical of loose language cognates (mainly at http://www.zompist.com/proto.html). 

I do believe some of the items on your list such as đầu 頭, khóc 哭 & sông 江. I usually try to find more plausible patterns of sound correspondence in more plausible cognate forms of words and see if they apply to the less plausible ones, and I like to see a pattern or an explanation for the sound changes I think starling.rinet.ru is a heapsgood spot for seeing "certified" cognate forms. If more convincing material saying that Vietnamese is a SinoTibetan language, most likely, I will be convinced.

PS: If you reply to this, reply in Vietnamese. I can't write Vietnamese very good yet but I can read it... sort of . 

 ==================

dchph's reply

Thank you for writing and having given me an opportunity to clear some of my points raised in my writing.

I choose to write this reply in English because if I write in Vietnamese, it must be in the new Vietnamese2020 in which all poly- and dissyllabic words will be combined according to their true nature. This kind of writing has annoyed many people of conservative camp in this forum. If you wish to know more about this matter, you can always refer to my Vietnamese2020 proposal at http://www.vny2k.net/CaitoCachVietTiengViet-UniEng.htm. This writing is also posted at http://vny2k.net/Ykien/Comments-NguyentacTruytimTunguyenHanNom.htm at the same time.

The questions you have brought up may be of interest to many people who share the same view as yours. 

I do not think, in this limited space, I can give you a satisfactory answer for all your questions regarding the matter of whether Vietnamese should be classified as a member of Sino-Tibetan family or not. In any case, that is not exactly the subject I am currently working on. (See Introduction to Sinitic-Vietnamese Studies at http://www.vny2k.net/SiniticVietnamese.htm, Từnguyên TiếngNôm Có GốcHán at http://han-viet.com/ - now in progress, Nguyêntắc Truytìm Từnguyên HánNôm at http://www.vny2k.net/Hocthuat/NguyentacTruytimHanNom.htm) I'm just trying to provide evidences of a great number of Nôm, or "pure" Vietnamese, words which appear to have originated from Chinese. This work will undoubtedly require a lot of proofs and hypothetical theories based on other accomplishments in both Vietnamese and Chinese historical linguistics to date. With the resulting findings, Vietnamese will maybe once again be reconsidered and reclassified as a language that belongs to the Sino-Tibetan linguistic family. 

Like you, I am well aware that today's belief is going strongly more for theories of an Austroasiatic origin of Vietnamese than for those of older Sino-Tibetan camp. However, please bear in mind that the current hypotheses about the Mon-Khmer origin of Vietnamese is still only another theory, not quite proven yet. The Sino-Tibet school of thought is still holding ground for its prior theoretical merits, still worth being recapped and explored further if we can come up with solid proofs to prove otherwise and if we have anything to say about it.

I feel that I have been lucky for having been exposed to the Chinese language in some scholarly fields for quite a long time which has further strengthened my my knowlege of Vietnamese etymology and my conviction of the Sino-Tibetan connections. It is from my latest discovery that I have initially started out and then found way to build my theories around that belief. In fact, in that expedition I unexpectedly found out that the Vietnamese and Chinese languages have so much to share than any other Mon-Khmer languages as have been suggested so far that they all were originated from the same root as that of Vietnamese.

Being totally fascinated by this subject I have tried to study both Vietnamese and Chinese historical linguistics and been compelled to the ideas of tracing etymological proofs for many Nôm words of Chinese origin. In the process of working on this research, I have recorded substantial findings and have started to theorize them. With a conviction after having found that Nôm words are having so much of Chinese connections. I am determined to persue this goal by setting forth a new expedition going for the Sino-Tibetan direction. Hopefully my final work will give the Vietnamese etymology a new perspective

In deed, in the process of following Chinese traces of many Vietnamese words, I have found numerous Vietnamese words that are quite similar to those of Chinese commonly used in a colloquial manner that suggests something subtle about their kinship beside the cultural context that both the Vietnamese and Chinese share. Let's consider a few examples:

  • chào 早 zăo
  • đó: 那 ná (nớ - tiếngHuế dialect)
  • rồi, nổi: 了 le, liăo (không quên nổi: 忘不了! wàng bùliăo!, quên rồi: 忘了 wàngle!)
  • sẽ: 将 jiāng (sosánh: 酱油 jiāngyóu, Canonese: xìdầu)
  • vẫn: 仍 réng
  • huì: hội, họp, hẹn, hụi...
  • lòng (also: tim): xīn (< tâm Cantonese sòm, old Vietnamese form: lâm)
  • mắt 目mù, mat (mắtkiếng 目鏡 matkeng - Hainanese)
  • biết (?): bat (Hananese)
  • gàtrống 雞公 jīgōng (Hainanese and Fukienese or Amoy),
  • 雞母 jīmǔ: gàmái (Fukienese)
  • soài (?) suã (Fukienese)
  • tầmbậy 三八 sānbā (tầmbạ, sàbát...)(Fukienese)
  • cùlét (?): galet (Hainanese) (= thọclét, chọccười 逗笑 dòuxiào)
  • đừng 甭 péng (Beijing dialect)
  • mai 明兒 mínr (Beijing dialect)
  • luônluôn 老老 láoláo (Beijing dialect)
  • phở 粉 fén (also: bún, bột, phấn)
  • nào: 哪 nă
  • sījī : 司機 tàixế
  • lēsē (lājī) 垃圾: rácrưới, rácrến
  • quánzuò: 犬坐 chồmhổm (ngồi)
  • yíngchóng: 婬虫 dêxòm (hence giving rise to another alternation "quỹrâuxanh" yíngchóngguǐ)
  • đạochích: 盗贼 dàozéi
  • đánhcắp: 打劫 dăjié and so on...

I have been collecting this kind of data over the past 20 years and I am now trying to put these pieces of puzzles together. Hopefully this work will not take 20 more years to complete even though the pace that I am progressing now is quite slow, doing the work part time and past time, and my work has just barely started.

Though the words listed above does not give you all the basic words as one would expect, at least many of those culturally flavored words suggests some unique vocabularies that Chinese and Vietnamese both share in common and daily speech. No other Mon-Khmer languages have come close in this respect.

Unsurprisingly many people may not make connections with some of the examples cited in some of my writings because those words do not look like cognates at all simply because parts of those words, either an initial or ending, do not show similarities.

In historical linguistics, you cannot always find denifinte one-to-one correspondences in initials, endings and/or finals (a whole syllabic final part of a word such as -at, -ang, -uyen, etc.), since over a span of more than 2000 years as in the case of Vietnamese and Chinese. Unless it is a later loan words or development vocabularies of the same source have evolved in each own way and readily changed to suit local speech habits of the Vietnmemse right after the first adoption of the very words it borrowed . However, as the time went by sound changes must have occurred according to the linguistic rules of sound changes, for example:

  • wān 灣: loan (Sino-Vietnamse or HV while Nôm: vịnh), 
  • xì 惜: tiếc (HV: tích), 
  • xì 吸: hút (HV:hấp), 
  • qì: hơi, 
  • jí 集: tập, 
  • xiě 寫: tả (HánViệt), 
  • xué 學: học (HV, Cantonese: hòhk, Hainanese: faht), 
  • yì 議: nghĩa (HV), 
  • mín 民: dân (HV), 
  • míng: 名 danh (HV), 
  • ping 娉: sính (HV), 
  • yì 藝: nghề (HV: nghệ), 
  • yì 臆: ngực, 
  • yì 憶: nhớ, 
  • chì 吃: ăn, xơi (HV: ngật, sosánh 乙"ất"), 
  • chéng 承: thừa, 
  • thính 聽: nghe (Hainanese: khe), 
  • sheng 生: đẻ (Hainanese: die), 
  • qián 前: trước (Hainanese: tǎi), 
  • xízăo 洗澡: tắmrữa (Hainanese: tòyăht)... 

Look at these samples we can always draw patterns with that sound changes have taken place.

Take a closer look, we will see that many of them have been changed beyond recognition as both initials and endings, including finals, were dropped and changed completely.

As a matter of fact, sound changes might have occurred in patterns following strict linguistic rules as clearly shown in Sino-Vietnamese lexicons (từ HánViệt) which are easier to draw finite rules of sound changes systematically while with the older colloquial Vietnamese Nôm words it is much more difficult to do so. Another aspect of the sound chang matter should be considered is that most of the Nôm are not directly derived from those of Sino-Vietnamese or HánViệt words, even though they are closely related, but from a spoken Chinese dialect spoken at a certain time and place in history, many of them are much older than the Sino-Vietnmese words, for example: buồng (phòng) fáng, buồm (phàm) fán, chài (la) luó, cộ (xe) chē, bụt (phật) fóu, bua (vua < vương) wáng, bụa (vợ < phụ), etc.

When seeing I am illustrating modern Mandarin pinyin transcription, one may aks why Vietnamese has to do with Mandarin since the time Vietnam had already gained it independence from China in the 10th century while Mandarin is a spoken Northern dialect having come into its present state since the Northern Song's Dynasty, in the 11th century? In this aspect, Mandarin may not be a good pick to do the comparative work in historical linguistics because it, in fact, has changed so much, for instance its tonal system being reduded to 4 tone instead of 8 tone system and less in syllabic finals, due to the influence of some foreign northern languages, such as those spoken by the Kims (ancestors of the later Manchurians) and Mongolians, in comparison with other dialects such as Cantonese (a Chinese dialect with a 9 tone system) or Fukienese (7 tone system), which are still retaining many ancient peculiarities in, beside tones, much more syllabic finals.

However, I have picked Mandarin because today it is an offical language of China that many people come to contact with, so it is easier to relate and it is from this language that I have found all the living proofs that can be used to make my case, for example, chào 早 zǎo, mai 明兒 mínr, đừng 甭 péng (Beijing dialect), etc., that implitcitly suggests that many of Vietnamese Nôm did have something to do with some northern spoken dialect which might have developed from Middle Chinese, which later has become the Sino-Vietnamese lexicons.

That northern dialect is likely Mandarin, as a dynamic and lively language -- which language is not?--, with it's sounds having changed tremendously over the time, it shows all traceable linguistic rules of sound changes just as those of Sino-Vietnamese or HánViệt lexicons. In the meanwhile "pure" Vietnamese words, but traceably of their Chinese origin, or HánNôm, which are commonly used in a much more colloquial manner than in scholarly and literary form by all the Vietnamese people, must have also changed according the same linguistic rules, externally and internally. Putting them together we will have an overall etymological picture of sound-change patterns for us to examine. Starting from this premise I traced back the etymology to the ancient and archaic forms of Nôm by employing comparative historical linguistic mechanisms.

As a matter of fact, the purpose of my work is not to prove the Sino-Tibetan origin, but only to find the etymology of thousands of Nôm words. My approach is to apply deducing and analogical methodology to all candidate patterns of sound changes to draw the rules for all possible alterations of words from Chinese to Nôm. By doing so I believe that we will be able to find reliable traces of sound changes.

For the time being and for the purpose of a short discussion, just take some of may findings at their face values, i.e., -ang > -at, -ong > aw, n- > d-, etc. even though sound changes do follow linguistic rules which cannot fully explained here. The main principle to bear in mind is that sound changes did occur in "batches" or cluster of sounds such as -ương > -ang, -ong > -aw, -ang > -at, -at > an, etc. in a much later development and as Chinese has become more and more disyllabic in nature at a later time, its disyllabic words when changed into Vietnamese also have changed in dissyllabic clusters of sounds, not singly as simple vowels into other vowels or an initial into another initial. This is an important point in my new approach in search for Vietnamese etymology of Chinese origin. Only in this context can one be able to see how the sound changes have happened and been they way they are. In other words, disyllabic words carry along with their disyllabic characteristics when they transformed themselves in Vietnamese, for example with qì we have "hơi" as in qìchē: "xehơi", but with shengqì we have "tứcgiận", jiārén: "ngườinhà" (in reverse order to fit into local speech habit.), but with rénjiā, jiā becomes "ngườita", dàjiā: "tấtcả", báirì: "banngày", bachăng: "bạttai", 隐私 yǐnsi: "riêngtư", etc. As we can see the magnitude of sound changes are multi-faceted and diverse when dissyllabic words are treated as in whole unit whereas the same portion that stands alone as a monosyllabic word would not affect the whole string of sounds of dissyllabic words. If one still considers Vietnamese is a monosyllabic language, then s/he will never fully appreciate the underlined notion of these hyphotheses. Once accepting this principle, one will never wonder why -ư corresponds to -a, -iê to -a, -au ~ -ông, -at ~ -an, -an ~ -ôt, -ai ~ ua, etc, or will insist on -a- must be -ươ-, -ng must be -ng, or d- must be n- etc. on one to one relationship. In fact, sound changes did happen within linguistic contraints following certain patterns and, of course, in a linguistic kinship boundary, e.g., English "six" and Vietnamese "sáu" obviously are not cognates, but "lìu" and "sáu" might be given the the historical context of linguistic development of Vietnamese which has been going hand in hand with the evolution of the Chinese language, of which the vast vocabularies have penetrated into the Vietnamese language at different times and with virious dialectal contacts.

Specifically in reply to your questions, few of my sketchy notes presented here in any cases should not be considered inclusive and final -- many points are still questionable and nearly impossibly to prove or reverse, as just pointed out by you, numeral counting in Vietnamese from 1 to 5 are undeniably Mon-Khmer cognates because of their indisputable fact that there is a clear connection to those of Mon-Khmer languages. However, the fact that the Mon-Khmer numerals are based on the system of five and in Old and Modern Khmer there exist loaned elements of Thai counting system, such as 10,000 , which in turn are cognate to those of Chinese, may make one wonder why the Vietnamese counting system is based on ten instead of five just as those of the Mon-Khmer languages. Does it mean that the V first borrowed or initially had one to five then borrowed "sáu" to "mười" from the Chinese later on? Furthermore, one cannot solely base on similarity in numeral counting to draw any conclusion in genetic relation.

Now let's play with some the numbers first to establish some rapports and a sense of sound change patterns. This will not count, but what is behind them are valuable resouces for working with most of other words.

The fact that counting system in the Mon-Khmer languages is based on the system of five sheds doubt on a whole Vietnamese numeral set. Furthermore, the question of the origins of theVietnamese numerals sáu to mười will point to somewhere else. We have the right to suspect the Chinese numerals to have something worth speculating. Let's examine these patterns:

  • 六 lìu ’six’ sáu,
  • 七 qī 'seven' bảy
  • 八 bā ‘eight’ tám,
  • 九 jǐu ‘nine’ chín,
  • 十 shí ‘ten’ mười.

Let's try to find some corresponding patterns for those numbers:

1) l- ~ s- correspondences are numerous:

  • 蓮 lián ‘lotus’sen,
  • 浪 làng ‘wave’ sóng,
  • 亮 liàng ‘bright’ sáng,
  • 郎 láng ‘man’ chàng,
  • 螺 luó ‘clam’ sò,

2) The Sino-Vietnamese sound for qi ¤C is thất and we also have

  • 匹 pǐ ‘mate’ SV thất,
  • 必 bì ‘have to’ SVtất,
  • 畢 bí ‘accomplish’ SV tốt,

which loosely gives us the t(h):p(h) corresponding relationship.

However, this deduction is a highly questionable case such as in the case of ba ‘three’ and bốn ‘four’ if any correlation between Chinese and Vietnamese numerals can be established at all. Compare ba (Nôm) and tam (SV) ‘three’ ¤T sān with Hainanese ta and if both Chinese sān and Vietnamese ‘ba’ really are cognates it looks like ba had undergone a process of dropping -m and change s- (or t-) to b- or as I see it. It that is the case, it is more likely that it is a dissimulating process that shifted the rounded ending -wm to the front and labialized to become b- [cf. Middle Chinese sam < *som, Proto-Chinese *sawm, Tibetan gsum, gsum-po ‘third’]. The idea that the transfer of rounding from the final labial to the initial is not mine alone, but also by Baxter’s as adopted by Bodman in his study. If the reasoning is right, ba must be very archaic. Reversibly, there is a pattern that shows a correspondence with modern Mand. p- and SV s-:

  • 娉 pìng: ‘seek a marriage’ sính,
  • 漂 piāo ‘float’ phiêu ,
  • and Mand. p- and Nôm s-:
  • 怕 pà ’afraid’ sợ,
  • 比 bǐ ’compare’ so, (as in bǐfāng: sosánh)
  • Interestingly the same patterns also appears in disyllabic words:
  • 比肩 bǐjiān ‘to shoulder’ sátcánh
  • 并肩 bìngjiān ‘to shoulder’ sánhvai
  • 傍晚 bángwăng ‘dusk’ chạngvạng
  • 起源 qǐyuán ‘originate’ bắttnguồn
  • 起头 qǐtóu ‘start’ bắtđầu
  • and the pattern repeats itself internally in each language:
  • 骋 chéng ‘gallop’ (cf. 娉 pìng) SV sính, Nôm phóng
  • 津 jin ‘river bank’ (cf. µ§ bi) SV tân, Nôm bến

The sound change from Chinese labials to Vietnamese dentals is noted and speculated by several linguists such as Maspero and Karlgren (giving no explanation), Arisaca Hideyo and Paul Nagel as noted by Pulleyblank (1984). According to Pulleyblank, the whole sound change process can be summed up as follows:

Vietnamese t- was derived from s < ts < psi < pci as if they are from /ts./ Forrest (1958) credited to Ancient C pj-, bj- and the process of palatalization before certain words beginning with s- were borrowed in V. The reverse process of s>p therefore can be deduced.

If the cases of bảy and ba represent anything meaningful,

  • 四 sì 'four' SV tứ [tij] Nôm bốn

must have gone through the same process.

If the cases of ba, bốn, bảy are correct, tám should fit into the same corresponding pattern b- ~ t-.

3) j ~ c seems to justify the case by itself: 

  • jǐu ~ chín. In fact, the corresponding patterns are easy to find: jiān: chiên; zóu: chạy, jiăo: chân; zhao: cháy, zhèng: chính;

4) s (x, q,j) ~ m can be established as follows:

  • 鹹 xián: mặn
  • 請 qǐng : mời
  • 慶 qìng : mừng...

If numerals ‘six’ to ‘ten’ in V are truly related to those in C as demonstrated in the above list, we have the right to doubt the genuineness of the first five numbers being originated from MK. This hypothesis is underlined by the supposition that the more ancient the roots are, the more likely that sounds have changed more drastically, sometimes beyond recognition and losing all the phonetic traces. This is surely contrary to the common belief that basic words are more static than others. Here is not a place to argue, but just imagine languages of the same root started out with the same basic words at a very early ancient stage and each one developed each own way during a span of many thousand years, probably from a language of initials of consonantal clusters without tone to languages with simple initials and tones as known in many Sino-Tibetan languages such as today's Chinese and Daic languages. That is true in the context that language is not fossilized and constantly in dynamic change to evolve from primitive to sophisticated stages, especially for those that must have undergone drastic change from toneless consonantal clusters to tonal system to differentiate meanings, in this case, monosyllabic ancient Chinese.

If the illustrations of the cases sáu, bảy, tám, chín, mười are convincing enough, let’s take a quick glimpse of many other patterns that repeat between Chinese and Vietnamese in the case bảy, ba, bốn and even một ‘one’, hai‘two’, năm ‘five’, I will give out a short list, which, like other cases illustrated above, is by no means exhaustive:

1) một  ‘one’ < nhất (SV) < MC [cf. jat (Cantonese)].

2) hai  ‘two’ < nhị [nhei] (SV) < MC jhei

3) năm  ‘five’ < ngũ (SV) < MC [cf. m'h (Cantonese)]

Strictly speaking, the difference in sounds might have been a result of sound changes could be either from Proto-Chinese or even from a form of Chinese in a traceable time. Just try to pronounce the Sino-Vietnamese nhấtand thập with the initial m- (that is, drop nh-), SV nhị [nhei] with h- (that is, drop n-), SV tam, tứ, thất with b- (cf. Hainanese /ta/) , SV lục with s- [cf. Mand. lìu], and ngũ [cf. Cantonese mh] with n-, bát with t-, cữu with [c] (that is, with Vietnamese orthograpy /ch/.

In any cases, the weakness of the points debated about the origin of numerals in Vietnamese is obvious, the Vietnamese "một" to "năm" is much more in closely resemblance with those of Mon-Khmer languages while keeping distance with those of Chinese. Again, what has been discussed so far in Vietnamese numerals is just a suggestive approach in searching for the Vietnamese etymology of Chinese origin of other words, which cannot be all wrong, but not in the analysis of the numbers themselves. Just as I have mentioned originally in my writing that nothing about the number is certain.

However, while acknowledging the resemblance of numerals and other words in Vietnamese and other Mon-Khmer languages we must recognize that lexicons of the Mon-Khmer languages are closer among themselves than with Vietnamese. This linguistic imprint may not in any way be used to deny other connections between Chinese and Vietnamese in most of other words. But here is a word of caution, "too close a likeness is even more suspicious than too distant a one." (Forrest 1958)

Now, let's go on with some other examples that you have cited:

For "răng", it is mostly a deduction from the words that are related to Chinese words for body parts in Vietnamese: tóu: đầu, lỗtai: ěrduo, mù: mắt, miàn: mặt, méi: mày, bì: mũi, hán: cằm, fá: tóc, xǖ: râu, húlóng: cổhọng, fèi: phổi, yì: ngực, xin: tim, gan: gan, shèn: thận, chăng: tay xiōng: hông, fú: bụng, tuǐ: đùi, zú: cẳng, jiăo: chân, etc.

Phonologically, we have răng 牙 (tooth): ngà (SV), yá (Mand.), ngah (Cant.), gheh (Hai.) and the pattern:

1. y - ~ ng- ~ r- : (the pattern: 硬 yìng: rắn, 阮 ruăn (nguyễn) ~ 元 yuán; 悒悒 yìyì: rayrứt; 耀 yáo: rọi; 隐 yǐn (riêng) as in 隐私 yǐnsi: riêngtư; 夭夭 yaoyao: rậmrạp; 蝇 yíng: ruồi (nhặng)... <2p>2. a ~ -ang: dă: đánh ("quánh" [wánh]), mà: mắng, dé: đặng (< được, dak Hainanese), 月 yuè: nguyệt, giăng, 日 rì: nhật, giời,

From yá, the Chinese compounds also give rise to some dissyllabic words: quányá "răngkhểnh"; yáròu: nướurăng (the order is in reverse), 牙齿 yáchǐ: "răngcỏ"...

For yá ~ răng, please read below:

Source : http://www.people.cornell.edu/pages/tm17/paper459.htm

Reposted at: http://vny2k.net/ZiendanTiengViet/viewtopic.asp?forumid=18&id=317

(1) 牙** ngra/nga/ya ‘tooth, tusk, ivory’

AA: VN ng ‘ivory’; Proto-Mnong (Bahnar) * ngo’la ‘tusk’;** Proto-Tai * nga.

Chinese ya has a 2nd Division final in MC, which, according to the Yakhontov-Pulleyblank theory, calls for a medial –r- in OC. And it is our belief that OC *ngra was derived from an AA form similar to Proto-Mnong * ngo’la.

Our theory that Chinese ya was a loan is based upon the following considerations. (1) The oldest Chinese word for ‘tooth’ is ch’ih, which once had an unrestricted range of application, including ‘molar,’ ‘tusk,’ and ‘ivory.’ (2) Ya is of relatively late origin. When it first appeared, it was only used for ‘animal tooth’ and ‘tusk,’ which was and still is the meaning in AA. (3) While North China once had elephants, they became quite rare during the Shang and Chou dynasties, and ivory had to be imported from the middle and lower Yangtze region. Imported items not infrequently bear their original names, and by our previous argument, the Yangtze valley was inhabited by the AA’s during the first millennium B.C.

Ch’ih 齿 consists of a phonetic 止 and the remaining part as a signific. The latter is a pictograph showing the teeth in an open mouth. Ancestral forms of the pictograph occurred frequently in the oracle bones. Since adding a phonetic is a standard method for creating new graphs for old words, we can be reasonably certain the oracle bone forms cited represented ch’ih. The graph of ya, however, has no identifiable occurrence in the oracle bones and only one probable occurrence in the bronze inscriptions. This statement is based upon the fact that ya is listed neither in Li Hsiao-ting’s compendium of oracle bone graphs nor in Yung Keng’s dictionary of bronze graphs.** Karlgren cited a bronze form for ya in GSR (37b). But Kuo Muo-jo marked this occurrence of ya as a proper name, which makes it impossible to ascertain the meaning further.**

There are reasons to believe that the absence of ya from early epigraphic records was not merely accidental. The oracle bones contained many records of prognosis concerning illness, and among them tooth-ache.** The graphs used were always ancestral forms of ch’ih. The oracle bones also contained a representative list of terms for parts of the body, including head, ear, eye, mouth, tongue, foot, and probably also elbow, heel, buttock, shank**. The absence of ya under such circumstances is quited conspicuous.

A graph must first exist before it can become a part of another graph, and the older a graph, the more chances it has to serve as part of other graphs. By this criterion, ch’ih is much older than ya. In the oracle bones, ch’ih occurs as the signific of three graphs. In the Shuo-wen, ch’ih occurs as the signific of forty-one graphs, all having something to do with tooth; ya, only two graphs, one of which has a variant form with ch’ih as the signific. The Shuo-wen also tells us that ya has a ku-wen form in which the graph for ch’ih appeared under the graph for ya. What this seems to indicate is that when 牙 first appeared, it was so unfamiliar that some scribes found ti necessary to add the graph for ch’ih in order to remind themselves what ya was supposed to mean. 牙 also occurs as the phonetic of eight graphs (six according to Karlgren). But none of these graphs is older than 牙, and our conclusion is not affected.

The meaning of ch’ih in he oracle bones is primarily ‘human tooth’, including ‘molar.’ On one shell, there occurred the statement……which has been interpreted , “Yn came to send a tribute of elephant’s tusks.”** But other interpretations are also possible. The use of ch’ih as ‘tusk, ivory’ in most clearly illustrated in Ode 299 憬彼淮夷，来献其琛，元龟象齿 “Far away are those Huai tribes, but they come to present their treasures, big tortoise, elephant’s tusks”; and not quite so clearly in two passages in the 禹贡 “Y kung,” both of which listed 齿，革，羽，毛 as items of tribute. Here ch’ih can mean either ‘ivory’ or ‘bones and tusks of animals,’ all used for carving. Lastly, ch’ih also applies to tooth of other animals, 相鼠有齿“Look at the rat, it has its teeth” (Ode 52).

Beginning with the Book of Odes we have unambiguous evidence for the use of ya. But in the pre-Han texts ya still did not occur frequently, and an analysis of this small corpus reveals that ya was never used for human tooth. Hence the Shuo-wen’s definition of ya as 牡齿, usually interpreted as ‘molar,’ seems to reflect a later, probably post-Ch’in, development.** The most frequent occurrence of ya in the sense of ‘tooth’ is in the compound 爪牙‘claw and tooth,’ and there the reference to animal tooth is quite clear. The Yi-ching contains a line in which the meaning of ya was ‘tusk’: ##豕之牙吉‘the tusk of a castrated hog:[the sign is] propitious.’ The line in Ode 17 谁谓鼠无牙 probably means ‘who says the rat has no tusks?’ but some scholars prefer to interpret ya simply as ‘teeth (incisors).’

Elephants once existed in North China; remains of elephants have been unearthed in Neolithic sites as well as in An-yang.** Ivory carving was also a highly developed craft during the Shang dynasty.** These facts, however, should not mislead us into thinking that elephants had always been common in ancient North China. Yang Chung-chien and Liu Tung-sheng made an analysis of over six thousand mammalian remains from the An-yang site and reported the following finding: over 100 individuals, dog, pig, deer, lamb, cow, etc.; between 10 and 100 individuals, tiger, rabbit, horse, bear, badger (獾) etc.; under 10 individuals, elephant, monkey, whale, fox, rhinoceros, etc.** The authors went on to say that rare species such as the whale, the rhinoceros, and the elephant were obviously imported from outside, and their uses were limited to that of display as items of curiosity. This view is also confirmed by literary sources. In the Han Fei-tzu, it is said that when King Chou of the Shang dynasty made ivory chopsticks, Chi Tzi, a loyal minister, became apprehensive – implying that when as rare an item as ivory was used for chopsticks, the king’s other extravagances could be easily imagined.** Importation of ivory in the form of tribute was also reported in Ode 299 and in the “Yü-kung,” both of which were cited above.

The history of ya and ch’ih can now be reconstructed as follows: The people of the Shang and Chou dynasties have always depended upon import for their supply of ivory. But during the early stage, ivory and other animal tusks and bones were designated by ch’ih, which was also the general word for ‘tooth.’ Items made of ivory were also indicated by adding a modifier 象 hsiang ‘elephant’ before the noun, for example 象##，象弭，象箸 ‘ivory comb-pin,’ ‘ivory bow tip,’ ‘ivory chopsticks.’** Then ya came into the Chinese language in the sense of ‘tusk,’ Because a tusk is larger than other types of teeth, ya gradually acquired the meaning of ‘big tooth, molar’ by extension, thus encroaching upon the former domain of ch’ih. When later lexicographers defined ya as ‘molar’ and ch’ih as ‘front tooth,’ they are describing, though without clear awareness, the usage of the Han dynasty and thereafter. By further extension, ya also became the general word for ‘tooth,’ while retaining tis special meaning of ‘ivory.’

Some Min dialects still employ 齿 in the sense of tooth. The common word for tooth in Amoy is simply k’i. Foochow has nai3 which is a fusion of ŋɑplus k’i, i.e. 牙齿. This strongly suggests that in Min the real old word for ‘tooth’ is 齿 as in Amoy, the implication being that this was stil the colloquial word for ‘tooth’ well into Han when Fukien was first settled by the Chinese. The Japanese use 齿 as kanji to write ha ‘tooth’ in their language; 牙 rarely occurs. Both these facts provide supplementary evidence for the thesis that the use of ya as the general word for ‘tooth’ was a relatively late development.

In a note published in BSOAS, vol. 18, Walter Simon proposed that Tibetan so ‘tooth’ and Chinese ya 牙 (OC *ng*) are cognates, thus reviving a view once expressed by Sten Konow. Simon’s entire argument was based upon historical phonology; he tried to show

(a) OC ha8d consonant clusters of the type sng- and C-, 

(b) by reconstructing 牙 as sng*>zng >nga and 邪 as zˠ*>z**, one can affirm Hs Shen’s view that 邪 has 牙 as its phonetic, and 

(c) Chinese sng* can then be related to a Proto-Tibetan *sngwa and Burmese swa:>θwa:.

Our etymology for ya ‘tooth’ implies a rejection of Simon’s view; if ya is borrowed from AA, then the question of Sino-Tibetan comparison simply does not arise. And even if our theory is not accepted, there is no reason to adopt Simon’s analysis; ya is clearly a word of relatively late origin, and the fact that 邪 has 牙 as its phonetic can be explained by assuming that the z- of 邪 resulted from the palatalization of an earlier g-.**

For mặt, we have mặt 面 (face): diện [jien6](SV), miàn (Mand.), <*mjen [*-jen > denasalized to -jat], and the patterns of 吃: ăn SV ngật, cf. 乙"ất", modern Mandarin: chì = xơi; 咽 yàn = nuốt; 粉 fén: bột; fēn: phút, 淡 dàn 淡: nhạt, lạt; yùn 晕: ngất, mài 麦: mạch; mài 脉: mạch; mù 目: mắt; mò 默: mặc; mì 密: mật; mù 木: mộc; mò 没: một... From this pattern, we can safely establish a miàn ~ mặt correspondence.

For cá, it corresponds to Archaic Chinese *nga. The etymology: 鱼 cá  ‘fish’ yú <*nga [*ng- > Nôm k-; ** ng- > MC ngjw- > SV ngư]. The pattern ng- ~ k- is very common in linguistic sound changes, which can also occur via intermodals g-, gh-, kh- etc., such as kê > ji 鷄 > gà). Also, from cá we have: đánhcá: dăyú, dádǔ: cáđộ, yúcì: xươngcá,

  • lửa 火 (fire): hoả (SV), huǒ (Mand.), fó (Cant.) (the pattern w ~ l: cảlũ: 大伙 dàhuǒ; 同伙 tónghuǒ: đồngloã; 过 guò: quá [wa], lỗi; wan 灣: loan; 裸体 luǒtǐ: loãthể ~ 果 guǒ: quả [wa])
  • gạo 槄( rice): tháo (SV), tào (Mand.)"
  • g- and th-?
  • đất 土 (soil): thổ (SV), tǔ (Mand.): tǔ ~ đất sound change can fit into the following patterns:
  • tǔ: đất; tù: đột; tù: dú: độc; dù:đốc; hù: hốt; bù: bất; bì: tốt, bì: tất; gǔ: cốt
  • t- ~ đ- = táng: đường; tán: đàm; tán: đàn; tuǐ: đùi; tòng: đau; tóu: đầu; tǎ: đạp; tiẽ: điệp; tú: đồ; tiáo: điều... (Note: in Chinese dì ~ địa, a later development, is a doublet of tǔ, which can be used to further strengthen the case tǔ=đất, for example, for both tǔdì 土地 and dìdài we have đấtđai, dìmiàn 地貌 mặtđất, dìkuài 地块 cụcđất, vùngđất 地域 (the order is in reverse) )

For shao (thiêu) ~ đốt, đốt 燒 (to burn): thiêu (SV), it is not hard to see that sh- or th- (or s- for that matter) can give rise to đ- if we take into consideration the case of an alternation of shao, that is "sốt" as in fàshào "phátsốt" and "thắp" as in shàoxiang "thắpnhan, thắphương", which is the same as "đốtnhan, đốthương". Also, a reduplication of shao(+shao) has added a new word "thiêuđốt" into the Vietnamese vocabulary. (The same pattern occurred for shăo ~ thiếu // sót > "thiếusót", that is the same as quèshăo.)

Besides the patterns th- ~ đ- as given in the examples above to connect tǔ with "đất", that is "thiêu" ~ "đốt" where sh- usually gives rise to th-, which could be originally evolved from an archaic đ- (the Nôm word "đốt" must be an older form of "thiêu" since this sound did exist in archaic and ancient Chinese and still exists in some Chinese dialects such as Hainanese or Amoy while "thiêu", a Sino-Vietnamese or HánViệt word, is a variation of Middle Chinese), we can also find other examples in the pattern /sh- ~ đ-/ instead of /th- ~ đ-/:

  • /sh- ~ đ-/ = shuǐ: đák (nước), shuǐ > tă > đạp;
  • con 子(son): tử (SV), zi (Mand.), ke (Hai.)
  • sao 星 (star): tinh [teinh] (SV), xing (Mand.), Hananese: se ;
  • lúa 來 (whole rice grain): lai (SV, archaic), lái (modern Mand. means "come"): lúa ~ lai, lại,
  • This is a case similar to vi 爲 wēi: voi.
  • lá 葉 (leave): diệp (SV), yè (Mand.) y <*lja [*lj- > Mand. j-]

Some interesting linguistic note: for yèluòguigeng, we have "lárụngvềcội"

For "blời", 'blăng" they might have been just alternations of "mặttrời" and "mặttrăng" where b have been vocalized as "mặt". Otherwise, "giời" rì and "giăng" yè can not fit into a sound change scheme where gi- corresponds to both r- and y-, which, in turn, might have been evolved from some ancient sounds that must have been close to the initials nh-, j-, jh- and ng- as we can see in HánViệt "nhật" and "nguyệt" (Cantonese /jǎht/ and /jǎht/.)

dchph

Posted by at