Truyệnngắn: Phan Cung-Nghiệp
(Tuầnbáo Khởihành, Chủbút Viên Linh, số 79, Sàigòn 12/11/1970)
LỜI GIỚITHIỆU: Mỗi truyện đều ítnhiều phảnánh tâmtrạng suynghĩ nàođó của một thờiđại, một lớpngười. Có truyện sẽ còn đuợc người của thờiđại khác đọc tới nếu những suynghĩ của thờiđại trước mình có những cáinhìn về đờisống và trong một bốicảnh mà đốivới thờiđại ngàyngay conngườita rấtlà xalạ. Ngườiđọc sẽ tòmò tựhỏi cáigì đã xảyra và như thếnào vào thờiđại đó? Chiếntranh, tìnhyêu, chếtchóc... và conngườita đã sống nhưthếnào trong một bốicảnh thônquê Việtnam mà ngàynay khócóthể thìnhdung lạiđuợc những dấuvết cũxưa đó. (vny2k)
Ðứacon trêntay dì Nhường dườngnhư đã ngủsay. Dì Nhường đungđưa chiếcvõng ngoàihiên nghe cọtkẹt, đôimắt dì limdim như ngủ. Thỉnhthoảng dì cấttiếng hátlên một bài rucon nàođó thật buồn thật nhẹ... Ðôimắt dì nhìn quảnhquất, trông sâuhoắt và sầunão.... Ðôimắt đó buồn và xanhxao như đôimá của dì.
Mộtlúclâu sau, chiếcvõng khôngcòn đongđua nữa, dì hìnhnhư đã ngủsay với con. Tiếngkhóc của thằngbé khinảy đã thựcsự chìmlắng vào cơngió chiều laoxao nhẹnhàng, khómtre ở bờao lunglay và mộtchút gió thổi mặtao nước ngoàisân gợnlên những vòngtròn tungtăng lanrộng.
Buổichiều vẫncòn tơvương bên cánhđồng vàngvọt xaxa, là cánhđồng mớivừa đuợc gặt xong trơ gốc mạ khôcằn xẫmmàu. Ởđó thỉnhthoảng vài con chimsẻ baylượn xônxao và mảimiết. Tôi ra đứng bênngoài phêncửa đốtthuốc hút, nhảkhói mùmịt. Tôithích đứng ởđây mỗingày, nhìn mãihoài ngoài cánhđồng xaxa kia như thếnày. Hômnay nhà Dung có tiếng tụngkinh và tiếng mỏ vọngsang đềuđều, chắc hômnay là ngàygiỗ đầu của ôngngoại nàng. Tôi lắngnghe thêm cố nhậnra thêm tiếngđộng nàođó sẽ vanglên, nhưng tuyệtnhiên mọithứ dườngnhư đều imvắng bặt, chỉcó tiếng mỏ và tiếng gió mênhmang.
Tôi đứng nhưvậy hoài thật lâu. Ngoài đuờngcáiquan có mộtvài chiếc GMC chạy vụtqua tung bụi đỏ mùmịt. Tôi cảmthấy damặt mình nhớpnháp nên rangoài lunước bên hôngnhà rửa thật vội, cảmthấy mátrượi. Tôi không laumặt và cứđể từng giọtnướt nhỏgiọt xuống ngực nghe một nỗi nhộtnhạt khoankhoái. Lúc tôi đặt chiếc gàunước về chỗcũ thì nghethấy có tiếngđộng đâuđó thật gần nhẹnhàng bên cạnh. Tôi quaylại vừa bắtgặp đúng ánhmắt và nụcười của Dung. Tôi tiếnđến hỏi Dung việc nhà nàng hômnay có chuyệngì mà nghetiếng tụngkinh lâulắmrồi vậy? Dung không đáp mà chỉ nói mời anh sang nhà ăngiỗ đầu ông ngoại em... Tôi nói:
— Vậymà một năm rồi hở...
Tôi bỗngnhiên nghe như tiếngnói của mình saothật xaxăm mắthút. Dung không nóithêm gì, nàng mĩmcười và dườngnhư muốn nói gìđó nhưng chỉ thấy nàng imlặng. Tôi đưatay vuốt nước trên mặt, cười mộtmình lùngbùng trong miệng. Tôi tìmthấy ở Dung một nét gìđó nhínhảnh, như đâuđó xaxưa tiềmthức còn đọng nét trẻthơ nhưng không lộra bênngoài. Tôi cảmthấy thích Dung ở điểm nầy, và tôi nói cho Dung nghe điềunầy, nàng chỉ cười rồi ngoenguẩy bỏđi. Tôi đúng cười mộtmình trôngtheo bóng nàng khuấtsau hàngdậu bênnhà.
Tôi bướcvào nhà, dì Nhường đã trởdậy, dì vẫncòn đềuđều đongđưa chiếcvõng dừa và hát bài rucon nàođấy xaxưa quenthuộc. Tôi ngồixuống bên dì hỏi má về chưa, rồi imlặng nhìn dì trôngthấy rõ nét chờđợi ubuồn. Mộtlúclâusau dì mới hỏi tôi Dung sang có chuyệngì, rồi độtnhiên di bậtcười khúckhích. Tôi cười theo dì và nói Dung sang mời qua nhà nàng ăngiỗ...
Dì hỏi mời cậu hay mời nhà. Tôi không đáp nhưng suynghĩ về điềunày. Từlâu dì vẫn cóý trêu tôi cắpđôi tôi với Dung, tôi xemnhư khôngcó việcgì. Sự imlặng của tôi cólẽ đã làm dì nghĩ vậy.
Chắc cũng có lúcnàođấy dì cũng có nghĩ đến lúc thời dì còn congái với dượng. Mỗi người đều có những hồitưởng thuộcvề kýức để môtlúc nàođó trong đời tìnhcờ bắtgặp lại từng nỗi côđon từnglúc hiệnra và gợilại những điều bẽbàng trong đờisống. Dì đã bỏ cả chuỗiđời congái để về sống với dượng, nhưng sao chuyệnđời mọithứ xảyra như có bàntay nàođó đã sắpđặt sẵn: Dượng bỏđi lênúi và dì ởlại chờđợi. Lâungày cólẽ tríóc dì cóthể đã rữamục và đã làm dì trởthành một người đànbà trầmlặng ítnói.
Lâunay dì vẫn âmthầm sống với đứacon đã haituổi và trong sự chờđợi đó cólẽ dì đã tìmra trong hìnhdáng đứacon một sự vắngbiệt đã làm dì đaukhổ rấtnhiều nhưng dì không nói. Thỉnhthoảng nỗi âulo hiệnlên trong dì, dì đã đểlộ hết những sựthật. Sựchết đã làmcho ngườikếcận cảmnhận đuợc nỗisợhãi với chínhngay chiếcbóng của mình.
Tôi không losợ điềugì như dì, nhưng nỗichết quảnhquất sang từngbuổi từngngày hiệnra thật vội.
Tôi cảmthấy thương dì nhiều hơn ai hết, sự gầngũi bỗngnhiên cảmthấy sựchungđụng khôngthể táchrời, rồi để gợilại cho trínhớ những cảmxúc xaxôi. Tôi khôngbaogiờ muốn nhắcđến điềugì thuộcvề divãng có dượng, nhưng dì dườngnhư vẫn muốn đuợc nghe người khác nhắcnhở đến tên người như đólà một sựanủi, và dì cóthể cần sựthươnghại hoặc cùng gópchung vào nỗibuồnlo của riêng dì.
Tôi khôngcòn nhớ hôm dượng bỏđi đãcó nói với dì đìềugì không. Tôi còn nhớrõ hômđó là một buổi còn mùsương dàydặc. Dượng đã thảnnhiên bỏđi với một đámngười lạmặt. Dì đã khóc rấtnhiều. Ðôilúc dì đã ngớngẩng đếnnổi đứanhỏ trêntay té xuốngđất và khócthét lên. Rồi dì lại bậtkhóc theo và chẳng ai hiểu là dì đã khóc vì dượng đã rađi hay khóc vì đứacon té xuốngđất khóc.
Sau ngày dượng bỏđi đuợc vài tháng, đãcó mộtvài người ghéngang nhà xin gạothóc gìđấy. Những người đó dườngnhư là đámngười xuấthiện ngày dượng rađi. Ngườita nhậnthấy dì Nhường đã cốmong họ đến lầnnữa để tìmhiểu thêm về tintức của dượng. Nhưng cũng từđấy bọnngười đó không đến nữa.
Dì chỉcòn biết chờđợi mà thôi. Ðôilúc dì còn bị chínhquyền địaphương đến làmkhódễ nóilà dì đã làm liênlạcviên cho bọn dukích. Dì chỉbiết khóc, và dườngnhư dì đã hết nướcmắt và vềsaunầy, tôi khôngcòn nhìnthấy dì khóc nhưtrước nữa. Giờđây tôi nhìnthấy trong đôimắt dì hai bờvực sâuthẳm. Divãng xemnhư đã xaxưa và đã bị khướctừ, và lâurồi cóthể dì còn nhớ nhưng đó chỉlà sự chờđợi daidẵng vôchừng.
Có mộtvàilần, quândukích mòvề bị nghĩaquân bắnchết, phơithây ngoài sânvậnđộng. Dì cũng đã vàilần đếnđó tìmlục xác dượng. Tôi biết ở dì dù có sựlãngquên nhưng thựctế trong vôthức vẫn tiếptục đitìm. Ðôilúc, dì lại nói với tôi là dì mong tìmđuợc xác của dượng ởđẩy đểrồi khỏi vướngbận tâmtrí. Chodù nỗikhổđau kia có trànvề thật đầy trong tâmhồn dì. Tôi cảmthấy đólà một sựviệc lạlùng. Nỗi xótxa đã mangđến cho mỗi người một nỗi khốncùng, và người ta chỉ còn biết chờđợi.
Ðến sẫmtối, má tôi điđâuđấy vừa trởvề. Dì Nhường bếcon vào giường và sửasoạn nấucơm.Mẹ tôi đặt chiếc giỏ không vào một gócnhà, hìnhnhư cóđiềugìđó đang làm bà suynghĩ và trên trán bà hiệnlên rõ những nét âulo. Bà nói thìthầm điềugì đó với dì Nhường, rồi bỏ sang ngồi trên chiếc phảngỗ imlặng. Tôi nhậnra nỗi thảngthốt hiệnlên trên gươngmặt dì Nhường. Dì hỏi má tôi thật khẻ:
— Phải đúnglà những người trướckia đi với ảnh không chị...
Má tôi nói:
— Ừ, đúng thì đúng rồi... còn có vài xáchết khác khôngcòn mặtmũi trông ghêrợn quá!
Di Nhường bậtthốtlên:
— Chắc ảnh quá!...
Má tôi ngậpngừng:
— Chị cónghe đâuđó cóngười nhắcđến tên của dượng. Và hìnhnhư khôngcó thìphải, và nếucó chị có thể nhậndiện radược mộtvài chitiết... Mai dì lại xem...
Nói xong bà bỏra saunhà. Dì Nhường hoàinghi losợ. Còn tôi lùngbùng trong miệng nói mộtmình điềugìđó vônghĩa. Dì nhìn tôi với ánhmắt trũngsâu xuống, trông ngơngác. Thếra, dì vẫncòn khóc đuợc đósao? Khi má tôi trởlên lại, tôi hỏi bà về những xácchết ấy đang ở đâu. Bà bảo còn nằm ngoàichợ. Rồi bấtchợt bà hỏi tôi về chị Vàn. Tôi nói là chị xuốngphố vẫnchưa thấy về. Bà nói vậy để đợi cơm luôn. Tôi chợt nhớra nhà Dung hômnay có giỗ và nàng mới đến mời khi chiều nên tôi nói:
— À, má! Tốinay bên nhà.... có giỗ, Dung có sang mời má, má qua bênấy mộtchút...
Bà bảo thếà, rồi bỏđi. Tôi quaysang tìm dì Nhường nhưng không thấy dì đâu. Chắccólẽ dì đã khóc nhiềulắm. Sựtrốntránh của dì vẫn luônluôn đeođẵng hoài bên dì làm cho đờisống dì thật buồnbã. Tôi nghĩrằng dì thật khócóthể quênđuợc dượng. Làmsao quênđuợc khi divãng vẫncòn bêntrong mỗi conngườita?
Cănnhà tốiđen. Tôi chẳngbuồn thắpđènlên, lắngnghe từ trong buồng của dì có tiếngkhóc vọnglên từngchặp đứtquãng, hoàlẫn cùng trong tiếng sộtsoạt vuvơ trên máitranh. Tôi im lặng đốtthuốchút và ngónhìn những đốmlửa thấpthoáng từ đằngsau bếp, ởđó có tiếng cũi nổ títách, rờirạc mơhồ.
x X x
Tôi dắt chiếc xeđạp ra ngõ nhỏ. Dì Nhường bếcon quaytrởlại vàonhà, loángthoáng bóngdáng dì trông gầyguộc — chị Vàn nói buồn cho chị thật. Tôi ừào trong miệng, đưamắtnhìn chị, trông chị thậtđẹp. Chị vẫncòn đểnguyên chiếc áodài đidạy buổisáng trênngười trắng mát. Tôi nóivới chị, bỗngnhiễn hômnay chị đẹpthật. Chị Vàn véo tôi nói đồkhỉ nà! Tôi cười khúckhích hỏi anh Khanh khinào trở vào Sàigòn? Chị Vàn imlặng nhìnlên nềntrời mấthút những connắng cháyngười, ánhmắt chị lunglinh mơmàng, tôi bảo chị đẹp lắmđấy rồi chở chị trên chiếcxeđạp chạy trên conđườngcáiquan lởmchởm đá. Ðâuđó quanhquất tiếng trống trườnglàng vanglên chậpchùng. Tôi hỏi chị Vàn hômnay sao chị dạy về sớm vậy. Chị nói ừ thì thích vậy... Tôi nghe tiếng chị nói laoxao bay lanqua những tầng lá xanh. Niềmvui nàođấy đã đếnvới chị bấtchợt, dù biết là đã xa ai rồi nhưng chị chấpnhập....
Tôi đạpxe ngược cơngió từ sông Lạigiang thổivào lànhlạnh. Thếmà đã mùađông rồi đó nhỉ, tôi nói nhưvậy với chị Vàn. Chị bảo ừ chóng thật... Rồi chị Vàn nhắchỏi tôi về My, hỏi nay thếnào? Tôi bảo thì cũng vậy, nàng vẫn đihọc thườngxuyên... Chị Vàn nói:
— Tôi hỏi cậu thếnào kìa!...
Tôi mĩmcười, cho xe vòngra đườngcái lớn rãiđá:
— Sao chị không nói chuyện anh Khanh nghe, chừngnào anh ấy trởvàolại Sàigòn...
Giọngnói chị bỗngnhiên buồnlạ: "Maimốt gìđấy!..." Tôi hỏi thế Tết ảnh có vềlại không? Sao chị không nóivới ảnh ởchơi thêm vàingày nữa, mai chủnhật... Chị đi với ảnh... Chị Vàn nói thật buồn:
— Chị bảo thếnàođược, ảnh ở thêm vàingày nữa thì đượcgì?... Tôi hỏi:
— Sao ảnh lại xin đổi đi nơikhác dạy...
Chị Vàn lặngthinh. Hìnhnhư chị cũng đang tìm câuhỏi với chínhmình. Sựbỏđi là cả một nỗi trốntránh, xarời hẳn dĩvãng của chínhmình. Chưa ai mang rakhỏi lòngmình những cảmxúc bìnhthường, mộtkhi ngườita đã cảmthấy mình khi đã xarời tấtcả thì sựchốibỏ sẽ trởvểlại trong từng nỗiloâu hằngngày, đôikhi chỉlà một thoángqua bấtchợt nhưng đằngsau đó làcả nỗinhớmong. Bỏxa một cuộctình đầy khi ngườita thựcsự đã ấpủ tronglòng đầyắp những chờmong, chờđợi, và kỳvọng dù là ơhờ.
Khi chở chị đi ngangqua chợ, tôi chợt nhớđến dì Nhường, nhớđến những xácngười phơithây đâuđấy, quảthật tôi khôngngờ rằng lạicó dượng Nhường lẫnchung trong những xácngười ấy, không nhìnthấy mặtmũi, ruột nằmphơi rakhỏi bụng. Dì Nhường nhậndiệnra xác dượng là nhờ ngóntay đeonhẫn có thẹo. Buổisáng hômấy dì xin xác mangvề chôn. Dì chẳngcòn nướcmắt nào để khóc nữa với cái xácchết vôhồn của dượng, điều mà dì đã chờđợi giờ đãthành sựthực. Tôi nghĩ nhưvây cũng rãnhtrí dì thôi, và mong dì trong những ngàytháng cònlại đờisốngc chị sẽ được anlành hơn. Tôi nóivới chị Vàn:
— Hôm chôn dượng đếngiờ, dì Nhường dườngnhư đang toantính một chuyệngì, trông dì cóvẻ nghĩngợi lung lắm...
Chị Vàn ừào trong miệng. Hìnhnhư chị không muốn nhắcgì đến sựchết và kẻcònlại. Chị chođó là điều toantính nghĩngợi mệtnhọc, chị chẳng thích thế. Khôngpảilà chị thường nhắcđến hiệntại đósao? Tôi nghĩ đólà cả một nỗitrốntránh với cuộcsống, dù chỉ cần một lần đốiđầu, chấpnhận tấtcả thì đó sẽ chỉlà một lần phải đốiđầu để vềsau nó sẽ vĩnhviễn bướcrakhỏi cuộcđời của mình.
Tôi chở chị Vàn đến đườnphố thì ngừnglại cho chị xuống. Anh Khanh đã chờsẵn đó từ hồinài, chạylại đón chị mĩmcười. Tôi nhìn anh rồi nhìn chị nghe tronglòng mình một nỗiniềm nàođó xônxao. Ăntết xong cólẽ họ sẽ lấynhau. Tôi cũng mong điều thanhthảnh đếncho chị, cho ngườithân bêncạnh của mình.
Tôi chào anh Khanh rồi đạpxe trởvề lại conđường đá dẫnra bờsông, nghe gió thổi lànhlạnh. Tôi nghĩđến My, thử vẻra trong đầu đoán là nàng đang làmgì, nàng có nhớđến tôi không? Thếmà cuộctình tôi và My lẫnquất đã hai năm rồi, vẫn những buổi đónđưa và hòhẹn. Gặpnhau nhiều nhưng tôi vẫn cảmthấy có một điềugìđấy xacách thật lạ. Tôi thì vẫn âmthầm với chiếcbóng của mình, còn My thì vẫn lặnglẽ sống bên ngườicha luốngtuổi, và một ngườianh đidânvệ thỉnhthoảng vềnhà mộtvài lần.
Có lầnnào đấy gầngũi nhưng tạisao My không nóilời yêu tôi, làm tôi trởthành một kẻ chỉ biết chờđợi, tiếngnói nàođấy gợilên chotôi sự xacách muôntrùng. Tạisao tôi edè ngạingùng đếnnỗi khôngdám nắmtay, vuốttóc My. Nàng hìnhnhư đang chờđợi ở tôi một cửchỉ âuyếm nàođấy, nhưng tìnhyêu haingười sao chỉ giốngnhư tự mỗingười ấpủ giấukín tìnhcảm mình tronglòng, ngàytừngngày càng trởnên xalạ. Gặpnhau rồi cũng chỉ nói vuvơ vàicâu rồithôi. Tìnhyêu chỉcó bầynhiêu đó sao? Tôi phải làm thếnào để giữlại được những kỷniệm của tôi và My.
Nghĩđến My, nghĩđến cuộctình daidẵng xađưa chẳng chờ chẳng đợi. Tôi lại nghĩđến Dung, đến ngườicongái đã đeođuổi tôi và bị xalánh thậtsự. Tôi xem Dung như ngườiemgái, và tộinghiệp cho Dung, mỗilần nàng gặp tôi đi bên My là mỗilần tôi trôngthấy nàng buồn ghêgớm. Tôi đã vài lần anủi và gợinhắc đến một thựctại mà mọingười ai cũng đã haybiết để nàng hiểurằng những gầngũi đangcó chỉlà những tạmbợ. Dung chắc hiểurõ điềunầy chonên nàng cũng đã tránhné những cửchỉ thânmật với tôi. Thôi mọisự dườngnhư có bàntay nàođó đã sắpđặt sẵn, Dung ơi.
Tôi đạpxe đi lanhhoanh nhiều vòng, rồi cảmthấy nhớ My thậtnhiệu, tôi cho xe vào một ngõ nhỏ để đến nhà My. My có lúcnào chờ tôi trước ngõ chăng? Chắc là không, vì tôi đã chưa đưa nàng rakhỏi điều ướcao nàođấy xacách giữa tôi và nàng. Tôi vẫncòn muốn để tìnhyêu âmthầm kia đừng khơiđộng dậy những gầngũi êmđềm. Tôi muốn cảhai nângniu những phútgiây kia, giữ một khoảngcách xa, đểrồi mỗingười lại ấpủ riêng cho mình một nỗibuồn và chờđợi điềugìđấy sẽ xảyra.
Tôi dựng xe trước ngõ nhà My, rồi lại chẳng muốn vào. Tôi đứng nhìn vuvơ câylá trước nhà, chờđợi. Ánhnắng buổitrưa bỗngnhiên ấm lạlàng. Tôi nhìn những đọtnắng trêncao nungnấu bầutrời, nghe chúng dườngnhư đang reocười cùng trong một niềmvui lớn mớivừa bùngvỡ lên trong tôi. Tôi lấy thuốclá ra mồihút, suynghĩ vuvơ trong từng ýtưởng chưa hiệnhình rõrệt về My. Tôi muốn mỗi chủnhật đưa nàng đi nhàthờ xemlễ, dù tôi chẳng biết mộtchútgì về chúa, về đứcmẹ, về đấngtốicao. Tínngưỡng của tôi là tự đặtlấy một niềmtin để tự tìm nơi nươngtựa cho chínhmình. Sự gầngũi bên My với tôngiáo của nàng, tôi không để cho sự suytôn nào khác ngoài tìnhyêu làm một chướngngại giữa tôi và nàng.
Hút xong điếuthuốclá, tôi bướcvào nhà My. Tôi không thấy nàng đâu trong ngôinhà vắnglặng, chỉcó cha nàng đang như ngủgật trên võng. Tôi lẵnglặng bướcra ngoài dắt xeđạp trởvề nhà. Buổichiều tôi trởlại và chở My trên chiếcxeđạp chạy dọctheo cánhđồngruộng. Nàng ngồi sau yênxe népsát vào ngườitôi nhưđể tránh những cơngió thổi phầnphật. Tôi và nàng imlặng nghe đâuđó một nỗibuồn từ một nơichốn xaxôi hiênvề thậtđầy. Thếmà đãlà muàđông rồiđó nhỉ? Nhanhthật. Trong mùađông tôi và My như hai kẻ không hẹn, cuộctình dài nhưng sao vẫn thấy xaxôi. My, My, tôi gọi hoài tên nàng, em có nghethấy gìkhông? Tôi nhìn buổichiều và muốn nóilên một điềugđấy, muốn mang My đến gần tôi hơn, và nhiềulúc tôi cảmthấy nàng đã cáchxa tôi thậtxa. My có nhậnra điềunầy không? My chắc cũng đã nhậnra nhưng rồi mọi việc rồi cũng sẽ trôiqua, cũng xaxôi cả. Nhiềulúc cólẽ là tìnhcờ, tôi và nàng đã tìmđến nhau trong chốclát, chẳngbiết nóigì, nhìn rồi buồn, buồn nhiềulắm phảikhông My? Mùađông. Tôi muốn gọitên mùađông trong mọi ngôntừ, ánhmắt. Sự hiệnhiễu của tìnhyêu đôikhi thấy thật gầngũi nhưng cũng cókhi thấy nó bay lưngchừng và thấy mình đang cố vóibắt mệtnhoài. My cóthấy đôilúc mình xacách và lạnhlùng quá không My? Muốn nói. Muốn hỏi. Nhưng đâuđấy btìnhyêu bôngchợt như đã xaxưa và bên mình chỉlà sựtrốngvắng vôngần. Trong đáysâu của tâmhồn đâuđó chợt vọnglên nghe văngvẳng có tiếng gọinhau trong từng lờinói, và dưới mãi tận đáysâu của tìnhcảm, mỗingười trong chángta đã tự giamcầm do đínhdước của cuộcđời, và tìnhyêu bỗng trởnên mongmanh dễvỡ.
Mùađông lạnhbuốt chẳng cógì để đáng nângniu cả. Mọisự rồi sẽ quađi như ngườita thường nghĩ... ngày sẽ tàn, đêm sẽ đến... rôi tấtcả sẽ tànphai theo thôi, My ơi!
Tôi đạpxe chở My raphố rồi đạpxe vòng ngượclại conđường cũ. My vẫn ngồi đằngsau tôi imlăng. Vài sợi tócmây lưathưa trong gió thỉnhthoảng baytạt vào mặt tôi mơntrớn dịudàng. Tôi quaynhìn My phíasau thoáng thấy ánhmắt nàng thậtbuồn, đămđăm nhìn những vạtnắng trong môt buổichiều vàng nhảymúa trên những bụitre, cánhđồng, giòngsông, chântrời, ángmây, tấtcả như đều đang trôivề trong một nỗinhớ lặnglờ. Sao My khôngnóigì hếtvậy, sao tôi khôngnóigì hết vậy? Trong cõi imlặng ắpđầy những kýức gầngũi, cảhai đều muốn nói gìđấy nhưng cólẽ lại esợ phávỡ sự thinhlăng địnhước khônglời, phải vậy không My?
Buổichiều xuống thật thấp, chiếcbóng xeđạp tôi chở My đỗ dài trênđường trơtrrọi. Tôi muốn nói với My bằng những lờinói thật nồngnàn, cho nàng nghe, cho tôi nghe. Vậythôi. Nhưng cảhai vẫn imlặng, và giữa haingười hiệnra một khoảngcách vôbờ. Có một khoảng thờigian thậtlâu sau, tôi mới nghe mình nói:
— Mùađông rồiđó hở My?
— Dạ.
— Thếmà mình chưa cảmthấy gì nhỉ?
— Dạ...
— My có cảmthấy lạnh không?
— Dạ không...
— Thếmà tôi nghe lạnhlắm thìphaỉ. Mùa nầy nămngoái mình mặc áolạnh, nhưng chẳngcòn đirông như hồinhỏ, phảikhông My?
-...
— Lâurồi tôi vẫn chưa nghethấy gìcả....
Khônghiểusao tôi muốn nhắc hoài câunói nầy, như mộtcách khơiđộng lại một cuộctình từ mùađông nămnào giờ như đã ngủyên. My có nhậnthấy điềunày không? Ngàytháng trôiqua, ngàycàng hiệnra nỗiêchề, càng cảmthấy buồn nhiềuhơn. My, em có nghethấy tôi nói gìkhông..
Tôi chậmrãi đạpxe thậtđều, ra ngồi ngoài bờsông hong gió lạnh, xongrồi lại đạpxe vể đi trởlại trên conđường cũ. My vẫn imlặng, tôi nói như để gợilại giữa tôi và nàng một nỗigì gầngũi hơn:
— Sao My không nóigì hết vậy?
— Nóigì bâygiờ hả anh?... Tiếng My vanglên thậtbuồn, tôi nghe lẫn đâuđấy một nỗi xótxa... Tôi nói:
— Ừ, nhỉ? Tôi maong My đừng nói gìhếtcả.... thếmà tôi vẫn muốn My nóilên điềugìđó... My có hiểu không?
My imlặng. Tiếng tôi như chìmsâu vào trong buổichiều. Tôi phải nóivới My. Nàng sẽ chẳng buồn đâu như tôi đã nghĩ. Và hìnhnhư nàng cũng đang chờđợi điềunầy, tôi thầm mong nhưvậy. Lời nói của tôi nhưvậy sẽ không baylạc vào thinhkhông. Tôi cảmthấy xúcđộng thậtnhiều, khi những điều tôi muốn nói với nàng chợt như muốn bùngvỡ ra thành tiếng. My sẽ nghethấy và sẽ hiểu. Nàng sẽ buồn không? Cólẽ tôi sợ làm nàng buồnphiền, tôi sợ khơilên việcnầy rồi tôi sẽ mất My, sợ My sẽ buồn, sợ mình sẽ đánh những gì mà tôi đã nângniu tronglòng bấylâunay. My ơi, My có nghe tôi đang gọi tên My đó không?
— Gì anh ạ...
Tiếng nàng thốtlên làm tôi chợt như tỉnhgiấc sau một cơnmê. Tôi mớivừa nói gì và nàng đã lêntiếng. Trong ýnghĩ tôi cólẽ My chẳng nhìnthấy và hiểu đượcđâu. Tôi có nên nói cho nàng nghe những điều mình đã suynghĩ lâunâ?
— Có lúcnào My sợ chết không? Chẳnghạn như mình đang đi nhưvầy rồi bỗngchợt tráiđạn nàođó về rơi ởđây, xong cảhai cùng chết, My sợ không?
Nói rồi tôi đạpxe nhanhhơnlên nghe gió từ bờsông sổng ngượclại đập vào mặt àoào. My vẫn imlặng. Nàng đang nghĩ gì?
— Tôi muốn nói với My vài điều đã lâurồi, không biết My có muốn nghe không?
Giọng My bỗngchợt nghe như đang thảngthốt:
— Gì anh?
Tôi muốn mình với My chết cùng mộtlúc, ởđây hay ởđâu cũng vậy. My cóbiết tôi sắp nói gì không My: yêu em, yêu My, yêu My lâulắm rồi, trongkhi vẫncòn có sựxacách vờivợi giữa hai người... Tôi để My chờđợi thậtlâu, rồi bỗngchợt tôi không nói đúng với ýnghĩ của tôi:
— Phảichi mình chết ởđây mộtlúc hả My?
Tôi bỗng nghe tiếng My oàkhóc phíasau, nàng gụcđầu vào vai tôi, thânhình nàng runglên từngchặp. My, My khóc thếsao? My nghĩ gì? My sợ sao My? Tôi tôi nghe tiếng mình nói mộtcách lạclõng:
— My, My... Tôi muốn nói.... tôi yêu My...
Rồi tôi lặngthinh. My vẫncòn khóc trên vai tôi, không nói gì. Tôi cho xeđạp chậmlại khi vòngtay nàng bõng xiết bụng tôi lại thật chặt. My sợ gi, My ơi? Rồi, thếlàxong, mình đã nói rồi, với My, với thật chínhmình. My có buồn không My ơi!
Ðến sẫmtối, tôi đạpxe đưa My trởvề. My yêu tôi nhưng nàng lại không nóigì. Trông nàng cóvẻ buồn nhiều. Máitóc nàng hữnghờ rũxuống trên đôi bờvai mọngước. Vậy là mình đã nói tiếng yêunhau rồi nhỉ hả My? Tôi muốn hôn My, tôi không còn sợ nàng giận, My yêu tôi mà. Rồi trong đêmđen bóngtối dườngnhư là kẻ đồngloã, tôi cảmthấy thânhình My mềmnhũng dưới cánhtay tôi. Và tôi nhìnthấy đôimắt My buồnrườirượi. Tôi hôn trên bờmôi My một nụhôn thật dài, bờmôi nàng runrẩy gắnchặtvào môi tôi. Ðốimắt nàng rướmlệ, nàng đang khóc. My cho tôi rồi đó My, cuộctình dài và xa, My yêu tôi nghe My!
x X x
Rồi bỗngnhiên tôi có dựtính bỏđi thật lạlùng. Bỏ thịxã nầy mà đi? My yêu tôi thật mà. Ýtưởng bỏđi cứ mãi lẫnquất trong đầu tôi. Tôi đã quên My rồi sao? Không. Thế mà... Ðólà điều thật lạ. Tôi sợ gì đây? Thixã đang sống trong một nỗiđeđoạ chiếntranh chếtchóc khắpnơi, nhưng ýtưởng bỏđi không phải bắtnguồn từđó.... Thế tạisao? Tôi vẫn chưa trảlời được câuhỏi nầy với chính tôi. Những khuônmặt thânyêu quanhđây và quaycuồng vỡ nhoà từngmãnh. Sao vậy? Mầy sao vậy, mầy điên rồi chăng? Tôi tỉnh lắm, nhìn quanhđây có mẹtôi, chị tôi và My. Tấtcả những gươngmặt đó thânthuộc — thếsao tôi cóthểcó dựtính lạlùng nhuvậy sao? Hừ, sợ bỏđi sẽ có một ngày nàođó mầy sẽ nhậnthấy rằng bỏđi là một sựtrốntránh, nỗiloâu với điềugì đó liênhệ với hiệntại đangcó, phảivậykhông?
Dì Nhường đã bỏđi từlâu, rờibỏ cănnhà nầy. Đì bỏđi mấtbiệt như buổisáng dượng Nhường đã rađi vậy. Mấtbiệt vắngtam. Rồi thựcsự tớilượt anh Khanh. Ðây mớilà sẽ bỏđi mấtbiệt. Hômnào chiếcxe chở anh Khanh dọcđường bị mìn nổbanh xe ra, rồi anh Khanh như chiếcxe, chẳngcòn nhậndiện được gì. Thếmà anh đã nói với chị Vàn là họ sẽ chẳngbaogiờ xanhau, sẽ lấynhau. Ừ thì lấynhau. Họ đã lấynhau bằng nướcmắt. Chị Vàn đã khóc hết nướcmắt, chị khóc rồi sẽ được gì chăng? Rồi đến Dung, nàng đi lấychồng. Nàng đã xem việc nàng có tôi điqua trongđờnàng biến nó thành sự vắngbiệt xaxôi. Dung đã nhậnra điềunầy, sẽ xalạ cáchbiệt với tôi. Rồi người chồng nàng đănglính, lại thêm một kẻ bỏđi. Dung và người chồng của nàng đềulà bạn tôi. Họ lấynhau. Thếlà anphận.
Mọi suynghĩ, mọi ngôntừ, mọi hìnhảnh xoaycuồng quanh tôi bằng sựbỏđi, dựtính bỏđi. Kỳquặc, quảthật tôi muốn bỏđi thậtsao? Bỏ mẹ, bỏ chị, bỏ ngườiyêu, bỏ bằnghữu bạnbè. Bỏ cái thịxã trốngvắng khốnnạn nầy. Bỏđi. Tấtcả đều bắtđầu bằng một sựbỏđi. Mầy nghĩ gì trong đầu vậy mầy ơi? Mầy bỗngnhiên trởthành lạlùng đếnthế? Mầy chẳng mong gì ở My sao? Bâygiờ mầy bỏđi, Bâygiờ là mùađông, câylá đangtrong conlạnh rồiđây. Mùađông, ngàynàođó mầy còn mặc áoấm chạyrong, và bâygiờmầy chốibỏ tấcả thậtsao? Ðiđi. Không lạnh hết cả bầutrồi đâu. Loàingười, bạnbè thânyêu sẽ tự có riêng hơiấm của họ. Còn mầy — sựbỏđi. Dựtính bỏđi. Lạlùng. Bỏđi thựcsao?
x X x
Buổisáng My đilễ nhàthờ, tôi trôngthấy nàng nhưng không nóigì vớinhau. Nhìn theo nàng khuất ở phía cuối ngôigiáođường thịxã. Tôi lửngthửng ôm chiếcxắc đira bếnxe. Tôi bướcđi thậtnhanh và cố tránh không nghi đến My, không nghĩ gì về điều My đang cầunguyện.
Trời lạnhcăm và mùsương. Tôi mặc trênngười chiếcáolen cũnhạt, nhạt màu như những dãynúi mờkhuất sau những dãynhà xaxa. Bếnxe nhỏbé nom bẩnthỉu. Vài chiếcxeđò đậu hàngngang lưathưa khách. Tiếng raoquà buổisáng lẫn trong tiếng ồnào của đámngười chờ xe, họ như đều chìmkhuất vào một nỗichờđời chung. Ngườita hỏthăm nhau tintức đoạnđường từđây đến tỉnh. Tìnhhình anninh, câycầu gảy, đắpmô...
Tôi vào tiệm ănsáng, gọi cơm điểmtâm và ly càphêsữa. Tôi ngồi hútthuốc, nhìn và nghe bọnngười xungquanh nóichuyện về những chuyếnđi dựhờ vào tỉnh sángnay. Toàn là những chuyện nghe đã nhàmtai, xoayquanh vấnđề đường đứt, cầy gãy, bọnngười lạmặt xuấthiện dọcđường... Tôi cũng chưa tínhthử lạixem hômnay là ngày thứmấy mà tôi đã chờ xe đi tỉnh. Tôi đã điđi vềvề từ nhà ra bếnxe baonhiêu lần rồi. Lẫn trong nỗi loâu chờđợi, vẫn chưacó được chuyếnxe nào về được tới tỉnh. Cóchăng là những vụ đạpmìn, phụckích.
Tấtcả những người sống quanhđây toàn là những kẻ nhẫnnại và chờđợi; họ chờchực một điềukiện antoàn là đõxe ra tỉnh với đám hànhkhách xônxao.
Chiếcxắc bên tôi nhiềukhi như muốn chộplấy tôi, nhào lênxe nàođấy mộtkhi ngheđược tin đườngxá thôngsuốt. Sựchờđời đaidẵng đã làm conngườita thêm buồnphiền, gầymòn thânxác. Khôngbiết phải gọi họ là thuộc loạingười nào, là những cáibóng rờirạc haylà những cáibóng đeođuổi vớinhau. Những khuônmặt quanhđây dườngnhư đã chìmvào nỗi hưhao mơhồ, giốngnhư tôi, giốngnhư mỗingười, như tấcả?
Chưachắcgì hômnay sẽ có xe đi tỉnh, mặcdù trongsuốt mấy ngàynay tìnhhình chiếncuộc cóphần lắngdịu đôichút. Nhung tôi vẫn tiếptục chờđợi, dườngnhư tôi đang trốntránh điềugì mà tôi không muốn đốimặt: giađình, bạnbè, ngườiyêu. My hay những người congái nàokhác, haylà chính nỗi losợ chậpchờn quảnhquất. Cóngày cả thịxã nầy cóthể sẽ trởthành bãichiếntrường, một miền tangtích vắnglặng.
Vâng! Tôi cũng đã nghi nhưthế, một tráiđạn, một tráibom, một quảmìn sẽ nổ bấtcứ lúcnào! My, chị Vàn, My, Dung... những khuônmặt quenthuộc lầnlượt hiệnvề trong tríóc. Tôi vẫn chưa rõ điềugì đã làmcho tôi có ýđịnh bỏđi. Ai cũng đều quyếnluyến, bạnbè thânthuộc và ngườiyêu... Tôi đã thử kiểmđiểmlại nhưng chẳng tìmthấy điềugì khàdĩ cóthể xem là đã làm tôi phiềnmuộn. Mọingười quanh tôi sống chungnhau như những bóng và hình. Vậy quyếtđịnh bỏđi cónghĩa làsao? Tôi quảtình muốn rờibỏ thịxã nầy sớim chừngnào hay chừngấy. Hìnhnhư khôngcòngì cóthể làm tôi lưuluyến nữa: Gươngmặt ubuồn của mẹ tôi, tiếngkhóc của chị tôi. tiếngcười buồn của Dung, tiếngnói muộnphiền của My. Tấtcả đốivới tôi giờđây là nỗi mongmuốn rờibỏ rakhỏi những chiếcbóng của những ngườithânthuộc. Cólẽ đâylà điều cùngcực khổtâm của tríóc với một cuộcsống với những hìnhảnh bấpbênh chaodao lượn về điểmgóc, về một chỗ. Một chỗ ngồi, một chỗ đứng, một chỗ để chenlấn cũng chỉ bấynhiêu thôi trong cuộcđời.
Tôi ôm chiếcxắc rakhỏi quán, đibỏ dọctheo đườngphố xuống ga và lại quay trởlại bếnxe trong một nỗichờđợi vôchừng. Gió bay lanman rétmướt. Tôi đứng dựa dưới mái cộtnhà đợi xe.
Tôi đốt một điếuthuốc hút nhảkhói ấmáp. Chừngnhư những hìnhảnh xungquanh tôi như khóithuốc lượmlờ. Tôi imlặng nhìn nóc ngôinhàthờ, chờđợi tiếngchuông đỗlên, tưởngtượngđólà lời cầunghuyện của My, của người congái còn làm ngườihọctrò nhỏbé.
Thìra tôi vẫncòn nhớđến My. Tưởngchừng như đã bỏquên lâungày gặplại trong trínhớ xaxôi. Thôi, tấtcả hìnhảnh ấy chỉcòn sótlại là điềugì còn quảnhquất đâuđó trong cuộcsống, nhưng conngườita dễgì bỏquên được hìnhảnh đãtừng ômấp nângniu.
Buổisáng My đilễ nàng mặc chiếcáođài xám. Trôngthấy nhau nhưng lại lặngthinh. Nàng vẫn buồn như tôi vẫn nhớ. Nàng buồn trôngthấy rõ trong ánhmắtnhìn, với màu mắt đenthẳm, trong nỗi laođao bấtđịnh vôcùng của tìnhyêu, của sựsống và cuộcđời.
Hôm tôi nói với nàng về dựtính bỏđi của tôi, nàng không hỏi, không khóc. Nàng gượnggạo, điềmnhiên như muốn chelấp nỗibuồn đàntrải. Tôi đã ôm nàng trong vòngtay và hôn trên môi nàng chấpvới. Nàng khôngcòn điềugì để tiếc nửa cả. Nàng chỉ buồn về sựbỏđi của tôi, ngàyđi và sựchờđợi.
Dung đi trên một chiếcxeôm, đỗxịch ngay lại chỗ tôi đúng. Dung bướcxuốngxe đền bên tôi và nói điềugì đấy nhưng tôi không nghe rõ. Nàng vuốtlại máitóc dài, dángngười Dung trông phờphạt, mệtmỏi. Chồng nàng đilính đã vào trungtâm huấnluyện haiba tuầnrồi thìphải. Cólẽ Dung chờđợi, gươngmặt nàng hiệnlên bao nỗiphiềnmuộn. Trông nàng dườngnhư muốn khóc, muốn nói gìđấy nhưng imlặng. Tôi hỏi Dung:
— Dung lên tỉnh hả?
Dung nhìn tôi, nàng không đáp mà hỏi:
— Anh cũng muốn bỏđi sao?
— Mình đi khônggiốngnhư người khác... Họ đi vì sợ....
— Dung thực khônghiểu anh...
Dung cười buồn, nụcười núp sau những thángngày hưhao, trông nàng giàhẳnđi với đôimắt sâuhoắm, cóthể là do nàng đã khóc quánhiều.
Tôi muốn hỏithăm Dung về chồng nàng, nhưng lạithôi. Hìnhnhư tôi sợ mình phải gợilại nỗibuồn ẩngiấu của Dung. Giốngnhư tôi, tôi sợ ngườikhác gợilại nhữnggì khôngvui đốivới tôi, chodù tôi thựcsư chẳngcó nỗibuồn nào d8ể chedấugiấu cả. Trong tôi là sựrỗngtuếch lạlùng.
Tiếng Dung lại vanglên chậmchạp:
— Mấyhômnay hìnhnhư khôngcó xe vậy.
Tôi ậmừ trongmiệng. Tôi khôngmuốn nói chuyện về điều mà mình đang chờđợi để bỏđi. Ðã baonhiêu ngày rồi khôngcó xe đi về tỉnh? Tôi hỏi:
— Dung lên tỉnh thăm ảnh?
Ảnh nhắnvề bảo tôi dọn về tỉnh với ảnh....
Tôi nghe trong giọngnói của Dung có điềugì ẩngiấu và lẫnkhuất đằngsau, giốngnhư có điềugì đó đang làm nàng chánnản đến cựcđộ. Tôi vôtình đã gợilên trong nàng một nỗibuồn. Tôi xinlỗi Dung. Nàng không nóigì mà chỉ mĩmcười gượnggạo.
Tôi hỏi một người tàixế đứng gầnđấy về chuyện đườngcá hômnay cóthể đi lêntỉnh đượckhông? Ôngta đáplời lữnglơ bảo cóthể rồi quaysang nóichuyện với ngườiđồngnghiệp.
Suốtcả buổisáng tôi chờ hoài xe mà khôngcó chuyếnnào đi. Tôi từgiã Dung để vềnhà. Chiếcxắc lại đeotheo tôi vềnhà lầnnữa. Mẹ tôi nhìn tôi khôngnói. Bà chegiầu sựbuồnphiền vào tronglòng bà. Nếpnhăn trêntrán bà do những longhĩ xưanay. Tôi cũng chẳngnóigì, đểnguyên bộđồ trênngười ngãlăn ra phảngỗ ngủ đến chiều không cơmnước gìcả. Chị Vàn đánhthức tôi dậy. Tôi nhìn chị rồi nhìn những tianắng chiều lọt qua khungcửsổ. Lúcđó mẹ tôi đi họp phiênchợchiều chưavề. Chị Vàn nói với tôi:
— Cậu làm má buồnphiền, cả chị nữa! Khônghiểusao cậu lạicó dựtính kỳquặc vậy?
Chị Vàn ngồixuống bên tôi. Ðôimắt chị trôngnhư muốn khóc. Tôi nhìn chị imlặng, khôngbiếi nóigì. Tạisao tôi lạicó ýđịnh kỳquặc nhưvậy? Giađình chỉcòn mẹ tôi và hai chịem tôi, thếmà tôi lại muốn bỏđi. Bỏđi trốntránh dù thựctại chẳng cógì đángnói tới. Khôngcógì buộc tôi phải bỏđi. Chínhtôi tôi cũng chẳnghiểu mình muốn gì, và chẳng ai hiểu tạisao cả.
Saolại bỗngnhiên tôi sợ vài cái bóng thânyêu lẫnquất bên tôi. Sựgầngũi vôtừ chẳng tạonên chuyệngì thầmkín cần giấudiếm. Tôi cảmthấy mình như đang tìmkiếm một điềugìđó hưvô và xalạ. Tôi đã lớn rồi, ngày nàođó... Tôi không bị ràngbuộc với những gì xungquanh tôi, và hiệntại quảthật chẳng làmcho tôi suynghĩ gì về bấtcứ điềugì, sợ suynghĩ nầy sẽ làm tôi muốn xalánh tấtcả.
Tiếng của chị Vàn lại vanglên như từ một khoảngtrống nàođó:
— Cậu khôngthể ởlại với mẹ và chị sao?
Tôi lại imlặng. Chị Vàn bậtkhóclên như một đứatrẻ. Người chị yếuớt tựavào tôi như sợ sẽ đánhmất một nỗi thươngyêu nàođấy. Vai chị runglên từng chặp. Tôi nhìn chị thậtlâu... Mầy, mầy là một thằngngười khốnnạn. Mầy chẳngviệcgì phải chọnlựa bỏđi, bỏlại ngườichị, ngườimẹ đằngsau. Mầy là thằngkhốnnạn thúvật nàođấy. Ai đã nuôinấng mầy lớnkhôn và chờđợi ở mầy một điềugìđó mà mầy nở rứtbỏ rađi. Mầy là một thằngngười vôtráchnhiệm, một thằngngngười, một đứaem...
Suốt bữacơmchiều, tôi imlặng nhainuốt bên mẹ và chị. Hìnhnhư có một sựdồnnén đèlên trong tâmkhảm của mỗingười với một trạngthái đòihỏi những mấtmát cầnđược bồiđắplại.
Chị Vàn nhiềulần như chực khóc với điềusuynghĩ nàođó. Còn má tôi, sao trông bà vẫn thảnhoặc xemnhư khôngcó điềugì đang xảyra tuydù khôngcó sự hiệndiện của tôi ở nhà đốivới bà là cả một sựhưhao trốngvắng. Hằngngày rồi bà vẫn phải họpchợ. Chị Vàn vẫn phải đidạy.
Tôi buôngđũa rửamặt, rồi raphố tìm My.
Phan Cung Nghiệp
(Quynhơn 5/1970)