Truyệnngắn: Phan Cung-Nghiệp
(Đăng trên Khởihành số 99, 8/4/1971)
Buổisáng tôi nằm thumình trong phòng im ngủ. Mưađổ từ mấy ngàynay ở khắp
thịxã. Trời mùmịt. Mưađổ lẫn những cơngió lạnh từ sông Lạigiang thổivề
lạnhrét. Cănphòng đóngcửa tốiom. Những tiếngđộng bênngoài chìmlỉm lâudần
trong cơnbão đưavề từ biển. Những điếuthuốc đốt cháyxém bờmôi. Hút dồndập
lặnglẽ trong sự chờđợi. Tôi chờđợi một chuyến bỏđi lầnnữa xa cái thịxã này.
Vài ba ngàynay thì phải. Mỗingày ra đứngnhìn thịxã mưa bay trắngxóa, vắng
những chuyếnxe về Quinhơn, tôi nghe mình bựctức vì có một cáigì mơhồ
ràngbuộc tôi quanhđây. Tôi chánngán ởđây thì phải. Cũng lạ thật. Vẫn Hanh,
vẫn Tài, vẫn Mạnh còn ở thịxã như ngàynào tôi ởđây. Vẫn những niềmvui vỡnát
hằngđêm. Thật lạ. Tôi bỏquên nó như những ngày mưa lặnglẽ đã bỏquên tôi. Tôi
khôngmuốn tìm gì ởđây. Một cáigì bímật đang xôđuổi lẫntránh trong mỗingày
sống tôi. Mưa đổ hoài làm tôi chờđợi rấtnhiều và làm tôi nhớ... Đôilúc imlìm
như một bóngđen. Đờisống chìmđắm vào nỗi hưhao mấtmát riêngtư, tôi không
chịunỗi nữa.
Tôi nằmim mộtchút, Hanh tìmđến tôi. Nó đốtdiêm mồi ngọn đèndầu đặt trênbàn.
Imlặng. Tôi nhìn nó imlặng híhoáy vẽ những vòngtròn trên tấmbảngđen. Tôi
tưởngtượngra là nó đang dạy họctrò nó trong những ngày mưalụt nghỉdạy. Cũng
cólẽ tôi là họctrò nó. Nó đến dạycho tôi tìmlại những điều xa bỏquên trong
thángngày trởvề thịxã, niềmvui tìmkiếm ở những nơi như quán café Trúc hay ở
Biêncương. Tôi chánngán cuộcsống bìnhthản của chúngnó ởđây, chúng đã trởnên
xalạ với tôi. Vàilần tôi đã cố hòahợp với chúngnó để sốnglại những ngày vui
ởđây, nhưng vôích, Hanh nói cùnglắm tôi cũng chỉ giống Tài; chốibỏ xalánh
cái quán Biêncương mà hằngđêm chúng vẫn mò đầu xuống đùacợt.
Tôi trởvề vài ngày trướckhi cơnmưa đỗvề, cùnglúc với Trợ, với Thinh và San.
Những thằng về với tôi đã sống hòahợp ngay với chúng, âncần và bằnglòng với
niềmvui với những vócdáng gãyđổ saymem. Tôi nhìn chúngnó bỗng cảmthấy như
chợt đã đánhmất hìnhảnh chuyếnxe về thịxã. Tôi nói với Hanh là tôi muốn
trởvào Quinhơn ngày hômnay hoặc ngàymai, tìm xe cho tao. Hanh bảo sao mày
chẳng đi luôn về làmgì? Tôi im lặng. Hanh vẽ lẫn trong những vòngtròn có một
đôimắt xinhđẹp bằng phấn hồng. Những vòngtròn như những bongbóngnước dễ vỡ.
Cốtý của Hanh cũng cólẽ vậy. Và đôimắt xalạ nàođấy Hanh tưởngtượng bằng
đôimắt của Minh. Đôimắt của Minh đang nhìn Hanh qua những vòngtròn bongbóng.
Giảndị vậy. Tôi mỉmcười khi nghe Hanh nói. Minh có đôimắt thật đẹp. Tôi bảo
thôiđi, đi đò lên Hoàiân mà tìm. Hanh cườicười. Nó đi về phía cuối phòng tìm
khăn lau bảng rồi trởlại giường ngồi cạnh tôi nhìnngắm những hìnhvẽ lờmờ.
Hanh mồi một điếuthuốc lẩmbẩm điềugì đó trong miệng. Hanh trông cóvẻ ốm hơn
trước nhiều. Tôi nói điều này với bọn Mạnh, Tiến; chúng nó cười ồ, ốm vì
lo... việc lên xuống Hoàiân hoài... Tôi bậtcười. Mỗilần về nghe chúng nó
nhắcđến một cái tên congái xalạ nàođó, Thuận chẳnghạn. Mỗi ngườitình điqua
với chúng như những cơnsay nhậpnhoạng. Ngườitình ruột và ngườitình ghẻ. Còn
tôi với những tưởngtượng miềnnúi một người xõatóc, ngày hai buổi dưới trường
Thánh Têrêsa đivề, chắcgì ai có nhớđến tôi làmgì. Đôilúc những bóngngười
congái quenthuộc về ámảnh lấy trínhớ sươngmù trong tôi, chođó là một
ngườitình. Ngườitình lâungày trong một cuộc hạnđịnh tìnhcờ bắtgặp. Có thể là
D., D. mấtbiến, bảytám năm trước ngồi nghe nàng hát, máitóc hơi ngắn ômlấy
gươngmặt trònđầy nỗi ưuphiền như Hanh, như Tài, như Mạnh. Những buổi dạy.
Tôi nghenói về lão hiệutrưởng Anh với conbệnh, mỗi cơntức “máu dồn lên mặt”.
Lão với những lời hămdọa, với những láđơn gởivề Ty không làmgìđược bọn Hanh,
nhưng cũng cóthể có lúc như lão Tấn trướckia; một lần xích quấn ngay cổ,
loạnnão, đưa về Huế annghỉ.
Mưa ngoàitrời bớtxuống, rơirớt vài hột, chỉ cònlà cơn mưabụi nhòanhòa. Hanh
mở cửasổ và búngvăng tànthuốc bay rangoài. Đang nằmbịnh, tôi trởdậy, quấn
tấmchăn ngang mình run lậpcập. Hanh nói:
— Giờnày Mạnh, Tiến đang lộinước ở ga...
Cólẽ ngàymai tôi phải trởvào Quinhơn. Hanh hămdọa về chuyếnđi của Mạnh hai
ngày, đibộ từ Diêutrì ra đến Phùcát, đi xổng đi đò tứtán, xe đỗ giữa đèo.
Tôi mỉmcười nhắcđến hai nỗi chịuđựng tươngtự nhưthế thì cáigì thích hơn.
Hanh nói:
— Mày muốn làm mặtlạ ởđây. Sao mày về làmchi? Nhờ tao bán mấy quyểnsách thôi
à!
Tôi imlặng suynghĩ. Ừnhỉ! Tôi vềđây làmgì trong nỗi chánnản nhậpnhờ. Cóthể
đốivới tôi chuyến vềthăm nầy là để gặp những gươngmặt xalạ với lòng háohức.
Còn cógì lạ ởđây sau bảy tám năm bỏđi. Không cógì ngoài nỗi chánchường dâng
lên cổ. Cơn buồnnôn trong tôi cuyểnsang trạngthái lợmgiọng. Tôi nói với Hanh
là cóthể tao sẽ cháy lòng mà chết, tao sợ và đang cố thử hút thuốclá đây.
Hanh cườihì, sợ đến vậysao? Sống với tao. Tao mườilăm ngày bịnh chán thuốc,
ngánngẫm với những cụcđờm đặcquánh, khạcnhổ giữa lớp, nhưng nghĩđến mùalạnh
tao hút trởlại chứ bỏ thì phí công ngàyxưa tậphút cực quá. Hanh vẫn cáitật
càrỡn cốhữu, nó lại thích hútthuốc độimũ đi giữa cơnmưa.
Đến lúc mưa baymù trởlại. Tôi vớitay đóngập cánh cửasổ. Hanh đứngdậy:
— Bộ mày tính ngủvùi suốtngày sao. Đi lội nướclụt với tụitao. Xuống café
Trúc tìm chút hơiấm.
Tôi chầnchờ. Ýtưởng buồnlặng chìm vào lờinói của Hanh. Ừ, vâng. Chẳnglẽ về
đây ngủvùi sao. Ngủvùi vừalòng với những giấcmộng đẹpđẽ lờmờ như một
câuchuyệnkể nàođó xaxưa. Tôi chợt nhớđến lýdo tôi trởvề thịxã lầnnày mà
quênlững đimất. Thắp một nénhương cho cậu Lợi. Tôi nói cho Hanh nghe điều
này. Hanh nói lýdo mày giảndị chỉ nhưvậy thôi à? Chứ khôngphải về thăm cô D.
sao? Tôi lắcđầu, tình xa rồi, đừng nhắctới... Tao vềđây muốn nghe câuchuyện
kể về viênđạn nằm trong đầu cậu tao ở Cămbốt. Hanh cườicười:
— Nhưvậy thì mày không đi. Lýdo mày tìm ởđâu rathế.
Tôi ném tấmchăn quấn ngang mình trởvề giường khoát chiếc áotơi rồi nắm tay
Hanh rakhỏi phòng... Buổisáng sươngmưa tạnh, tôi đi với nó như những chiều
đón bỏquên ở tuổithơ trong kýức. Như tối hômqua. Như chuỗicười của bọn Hanh
giữa quán càphê Biêncương. Có Lộc, có Thinh, có Trợ, só San, có Hanh, có
Tiến, có Mạnh, có tôi. Có những thằng thầy sáng đi dạy chiềutối mò xuống
dưới để vào lớp nghe họctrò xầmxì nói về mình “các lão thầy xuống xóm
điếm...”. Tộinghiệp cho bọn Hanh. Ởđây nghe nói hoài về điềunày. Còn tôi,
những ngày sống phươngxa lạclõng đêm đến Càphê D. cườitình với đứa congái
họctrò ngồi ở cátxê, sáng lại đidạy cười nghiêmnghị nhìn nó ngồi thumình
cuối lớp, với đôimắt lạ nhìn thầy quáiđản như thấy con quáivật hìnhngười.
Thầybà tríthức. Chịu vậy. Chịuđựng vậy. Ngàysống là chuỗiđời bỏquên sótlại
vài điều tìmkiếm, vài nỗi ômấp mongmanh.
Đêmqua bọn Hanh chọcghẹo cô ả ngầm tên Vân làmdáng nghiêmnghị. Chúngnó gọi
Vân bằng má. Má với lời kínhtrọng hờhờ. Má Vân bằnglòng nở nụcười đểugiả
nóivới chúngnó: má nuôi các con, má thương. Má, Má. Tiếnggọi của chúng một
lúc nàođó chìmlỉm rồi trởnên xàmxở với ả Bằng. Cô Bằng hàilòng nghe chúngnó
gọi ả Vân là Má Vân, Má Vân. Vâng, thì Má Vân. Chúng lại gọi má Vân sau một
khoảng thờigian bỏquên đi. Má Vân cườikhà, nói: Con, con, các con. Chúng với
nỗi đùacợt, gọi Má Vân đànghoàng cho đến một lúc: “Má, Má, Má! Tối cho chúng
con bú miếng”.
Chỉ có vậy. Niềmvui ở cái thịxã nấy chúng bằnglòng chịu ởđây, sống đời
bìnhthản. Tôi ngồi nhìn chúngnó híhởn và nghe xalạ với tiếngcười quanhđấy
vỡvụn. Chúng cũng hìnhnhư quên tôi trong nỗi đùacợt vài ngày nghỉdạy buồntẻ
đầy mưa. Đến khuya chúngnó mò về. Bốn năm thằng chất lên chiếc gắnmáy chạy
àoào. Cólẽ chúng đêm nào cũng vậy. Sáng đến rồi lại đi dạyhọc, nhìn họctrò,
có đứa bỗngchợt nói lên như trong lờikể: “Hồi hôm hìnhnhư em có gặp thầy ở
Biêncương mà, nay sao thầy dạy ởđây”. Hanh không nói gì chỉ cườitrừ. Nụcười
quen thuộc trên bờmôi nhìn lũ họctrò hằngngày thường đivề ngang thịxã.
Hanh dẫn tôi đi dầmmưa về phía nhàga. Lúc đi đến chi Côngan đã thấy nước
ngập đầy đường, tràn vào ngôitrường trunghọc Tăng Bạt Hổ kề đấy. Bóng bọn
thằng Mạnh, Tiến lộinước ngang bụng đưa tay ngoắcngoắc ở xa. Hanh cười
khàkhà. Nó xănquần lêntới đầugối trông thật tứccười; nước ngangbụng mà
xănquần, chắc nó quên. Tôi cười cười, nhắcnhở với nó, nó mới chợt nhớ,
ngầnngừ nhìn tôi rồi nhìn bọn Mạnh. Chúngnó đang gọi kìa, Hanh nói. Một
lúclâu nhìn chúng Hanh hỏi: “Không biết tụinó có bậnquần không. Phảichi tao
để quần ở nhà lộinước mới thích”. Tôi trông chúngnó đùa giỡn như những
đứatrẻ vậy; và tôi với tụinó thuởnhỏ chẳng khác gì. Tôi nói:
— Mày không bậnquần rồi đi quần xàlỏn giữa phố à! Hanh gậtđầu, thường lắm.
Tôi vừa nghĩ đến những đứa họctrò gái, chúng cólẽ đâuđó đang nhìn thầy mình
sắp lộinước và sắp vỡ vanglên những tiếngcười khúchkhích. Tôi thật chịu
chúng nó, về thịxã lần này bắtgặp được niềmvui này nhỏbé.
Hanh bằnglòng lội nước. Tôi lắcđầu bảo tao rét quá! Hanh nói thôi mày về
vậy, cô D. chờ mày! Tôi bỏđi ngược conđường trởvề. Chiếc áotơi thấm nước
ướtsủng lạnhcăm. Tôi chợt run cầmcập. Mồi một điếuthuốc ướtnhẹp mùkhói.
Hơithở tôi cũng bốckhói như những đóm sươngmù còn đọnglại bansáng.
Thịxã âmu như buổichiều. Tôi trởvề tìm đến nhà D.. Tôi gọi một ly càphê sữa
cho tôi và hai ly cho D. và Hà. Đứa cháu D. bế trên tay ngơngác nhìn tôi. H.
cườicười. Tôi hỏi thằngbé tên gì? D. mỉmcười đặt thằngbé ngồi trên người
nângniu. Tôi nói:
— Côgiáo gì mà bếem hoài!
— Ừ bế choquen...
— Hômnào tôi cũng gặp D. bếem...
— Ừ thì phải bế chứsao? Choquen...
— Quen gì?
— Choquen chứ cho gì...
— Maisau hở? Lâu không?
H. cườicười: Ông nói gì vậy? Maimốt ông đirồi thì hỏi để làmchi? Sao ông
không lấyvợ chorồi...
— Sợ lắm!...
— Ông mà sợ nỗi gì! Cô nào ở Kontum vậy...
— Ồ, hơiđâu thắcmắc... Mà ai nói vậy?
H. cườicười đưamắt nhìn D.: “Hỏi...”. D. đứngdậy bảo ra sau nhà tí. H.
quaylưng cườikhúchkhích. Tôi imlặng mộtđỗi, đốt thuốc rồi nói:
— H. lớn rồi! Côgiáo rồi! Nhưng giống connít quá!
— Ừ, tôi thì nhưvậy đấy, không ưa thì thôi đừng nóichuyện... Tôi cườicười:
— Hiên bỏđi lâu chưa?
— Ối! Lãngxẹt... Sao hỏi tôi. Mắcmớ gì... H. ngừng nửachừng, quaynhìn hướng
khác chedấu một nụcười tinhnghịch.
Tôi imlặng. Lúc D. từ sau nhà lên lại, nàng hỏi tôi gởi bán sách gì ởđây.
Tôi, à! Mấy cái truyện vuvơ viết hồi còn họctrò, bán kiếmtiền uống càphê
chứ! D. tìm đến chiếc ghế khi nãy, noi:
— Ở đây bán sách ai thèm mua, chán lắm!
D. nói xong cầmlên cuốnsách đâuđó lật vài trang. Cái bìa có cái đề “Nausea”
cũ bẩn, bụi đóng. Tôi chụplấy và hỏi tìm tìm đâu ra đây? D. nói thì tìnhcờ
gặp mấy bà bán rác Mỹ bỏ đấy. Tôi hỏi chứ không có bán sao D.?
— Ấy, ởđây bán... chó mua. Tôi hỏi sao không đọc bản tiếngPháp. D.: Ừ,
bảndịch tiếngAnh của Lloyd xem cũng đỡbuồn.
— Cô đọc thấy buồnnôn chưa...
— Buồnnôn gì? D. hỏi. H. cười khúc hích: Có tháng ấy!... Rồi bỏchạy về nha
cô sátvách. D. gọi lại:
— Ê, trảtiền ly càphê chứ? H. dừnglại:
— Hỏi ông phiêubạt ấy! Tôi nói tôi khôngbiết! H. rống to:
— Ai biểu ông bắt người ta uống chi...
Tôi cười. D. imlặng nhìn quyểnsách. Tôi nói:
— D. đọc xong đemra dạy họctrò... D. ngướcnhìn tôi mộtthoáng rồi cúixuống,
lặngthinh. Khônghiểu D. đang nghĩ gì. Tôi imlặng tự hỏithầm khi ngườita
imlạng họ nhớđến thời tuổinhỏ không. Tôi không muốn nhắcđến thời tuổinhỏ có
hoadại nởrộ. Đẹp gì? Đốivới tôi đẹp gì những điều thuộcvề trínhớ ấy. Tôi
không muốn nhớ gì về quãngđời đó. Cóthể mai hay mốt tôi lại bỏđi. Làm một
chuyếnđi dài mang theo sự cònlại vếttích đã bỏquên. Chắc gì tôi nhớđược
những gì xảyra trong những ngày sống ởđây. Nhớ làm gì? Ừ, nhỉ! Muốn quên đi
trong nỗi chánchường tôi lại phải tập sống bên những thằngbạn còn sótlại ở
thịxã này. Còn có ai như tôi, bỏđi như Hiên, như Thảo. Chúng bỏđi, lâulắm
mới có một láthơ ngắnngủi cho tôi. Tôi lườibiếng viết trả chúng nó. Đôilúc
tìnhcờ hoặc một phútchốc nào đấy tôi lại trông một láthơ của ai gởi đến. Đọc
ngấunghiến. Như nỗi âncần chờđợi lâungày. Thậtsự ra tâmthức rêu đã phủ lên
trên ấy. Chaiđá. Lìlợm... Chẳng còngì đángnhắc ngoài hai buổi đidạy, hai
buổi kiếmcơm ăn. Ăn và sống. Giảndị. Giảndị tộtđộ như cuộcsống nàođó
thoángqua một phút vôtình bắtgặp. Những ngày mưa như hômnay đã bắt tôi
chờđợi từngngày như một cuộcsống vừa bắtgặp. Như cuộcđời. Nỗi chánngán
lưngchừng. Nỗi chán gán xóanhòa những dấuchân inhằn lên vết đácuội. Tôi mong
mai này có xe, mai này hết mưa, cơnbão sẽ trởvề miềnbiển. Tôi lại trởvề ư?
Hẳn vậy? Không! Bỏđi chứ? Ừ, thì bỏđi. Bỏđi cũng chỉ như sự trởvề. Vẫn những
chờđón ơhờ hằngngày bên đời mình đã chịuđựng. Chịuđựng để biết, để nhớ trong
từng giấcngủ mêman ngọtlịm. Những ngườitình. Những bóngdáng nhấpnhô như
những tảngđá đầughềnh với bọtsóng nướcbiển đổxô nhau chạy ravào.
Ngườitình điqua không biết baonhiêu người congái. Bóngdáng nhậpnhòa hưảo.
Với D. hay với ai khác. Tôi muốn nóirằng D. với ngàytháng xaxôi nàođó còn
sótlại trong trítưởng. Chỉ vậy thôi. Giản dị vậy. D. bìnhthường ởđây trong
sự chờđợi chàođón của cuộcđời. Đôilúc cũng nghĩrằng D. đã lẫn vào trong nỗi
tìmkiếm mấtmát trên cuộcđời ngắnngủi. D. đấy. Đang đốidiện. Nỗi xáođộng
hờhững lẫn trong vài gươngmặt quenthuộc điqua trong trínhớ. Imlặng. Imlặng
như lâunay ở trong tâmthức mùmịt cõi mờ. Cólẽ là sương khô. Những giọt
nướcmắt dưthừa bỏquên trong bụibẩn tựa như giọt sươngkhô kia. Tôi có một lần
nhìn một người congái khóc. Tiếngkhóc âmvang những tiếngđộng taybay vậpvờ
như khóithuốc. D. hỏi:
— Anh khi nào trởvào?
— Khôngchừng. Mai hoặc mốt, hoặc bữa kia... khinào hết mưa... Ồ, không.
Cóthể là mai... mai tôi đi...
— Mưa nhiều quá. Đường ngập nước xe làm sao đi...
— Saovậy? Chết không?
— Nước ngập tàixế không thấy đường, cầu gãy, bương ào. Sụp. Chết.
— D. sợ chết à!
— Sợ ai chết?
— Tôi quên. Mai tôi đi. Chắc vậy...
— Chừng nào anh lại trởvề?
— Tôi đã bỏđi đâuđó đã bảy năm rồi nhỉ?
— Vâng. Tôi nhớ vậy. Chẳnglẽ bảytám năm nữa anh trởvề?
— Khôngchừng. Tùy nỗibuồn...
— Anh buồn gì ở thịxã này...?
— Khi nào D. đidạy lại? Trường hãy còn ngập nước...
Buổichiều tôi ra bờsông đứng nhìn sang bênkia cầu. Nước ngập sát châncầu đúc
cao. Chảy cuồncuộn dưới mặtcầu, vàngbẩn. Đấtđá sụplỡ gầnhết. Bêncạnh có vài
cái xácchết tấp vào bờ được vớtlên phơibày bủngsỉnh, danước táixanh. Tôi
phátlợm với những cái xác nằm phơitrần dưới cơnmưa bụi còn sótlại hồisáng
ràorào. Tôi đibộ ra giữa cầu, với tay vớt những khúc gỗ trôi muộnmàng
băngngang. Những khúc gỗ khô rêumục, hay trínhớ rêumục đời tôi? Cólẽ vậy.
Buổichiều buồnchán không biết làmgì, rangoài này ngồi vớt vuvơ những khúc
cây bị cuốntrôi đi theo giòngnước. Nhìn bên kia đầucầu trông như consông
nốidài gậpngềnh vàngđục. Bên ấy thấp, những căn nhàtranh đều bị cuốntrôi
gầnhết. Nước ngập hìnhnhư đâyđó sangtới bênkia cầu Dợi quakhỏi Chùa Lạcsơn.
Nghĩđến Hanh, tôi mỉmcười mộtmình. Muốn lên Hoàiân quảthật Hanh phải điđò
dọctheo mésông đến trụcnước đậpđất. Tìnhyêu xaxôi cólẽ là ở chỗnày, Hanh với
Minh hay với ai cũng vậy.
Tốinay tôi lại không biết phải làmgì. Cólẽ rồi cũng theo bọn Hanh lội xuống
ga tìm đến càfé Biêncương. Như đêm hômqua khi tôi đang nói chuyện với Phan,
chúng đến kéođi chẳngnóichẳngrằng. Phan ngẩnngơ. Tôi phải mấtcông giảithích,
giảithích, điều mà tôi không muốn, là phải hòahợp với bọn Hanh để đitìm
những nỗivui dài gắnggượng. Nếunhư bị đổi rađây dạy chắc tôi sẽ không
chịunổi rồi. Chịu, điềunày khôngđúng với sự chịuđựng đang đènén trong tôi.
Ýnghĩ quảnhquất quanhđây vẫnlà sự tiếptục bỏđi. Như D. nói, cóthể bảytám năm
gìđấy rồi sẽ trởvề, thịxã này chắc sẽ lại đổikhác như mấy ngày này mà tôi
trởvề. Biếtđâu ngày đó trời cũng sẽ làm những cơnlụt bóchân tôi...
Một người nàođấy vừa đingang sau tôi, hìnhnhư có tiếngnói vanglên mộtmình:
“Mưa hoài. Chết không biết baonhiêu người rồi. Mưa hoài. Chán ghê!”. Tôi
mỉmcười. Nghe có giọtmưa lớn nhỏ trên lưng tôi và vừa lẫnvào tiếng một người
“Ê, Sanh”, hìnhnhư tiếng của Hanh. Tôi quaylại...
x X x
Thịxã đìuhiu. Buổitối đườngphố vắng đầy nỗi lạlùng. Hìnhnhư đâuđó có sựrìnhrập nàođó. Mưa đỗ dài trắngxóa mịtmù. Buổitối bọn Hanh đã bỏđi lộinước
xuống Biêncương. Tôi đứng ở một gốccây ướtsũng trong mưa. Những điếuthuốc
nốitiếp nhau mùmịt khói. Tâmthức chìmđắm trong cõi lơmơ với những ýnghĩ
lạlùng. Tôi cố tìm mộtchút trínhớ quenthuộc nào đó để gọilên một cáitên, một
tiếngkêu. Cóthể là một tiếng kêucứu. Mai sẽ có xe cho tôi về Quinhơn không
nhỉ? Khôngcó thì tôi sẽ như thếnào, thêm một ngày buồnchán nữa sao? Vẫn nỗi
chánchường cốhữu, vẫn trong ýtưởng bỏđi đầy trong tríóc. Cóphải tôi đang
đitìm một cõisống. Một cõisống của vựcthẳm tâmtưởng mà tấtcả gầnnhư đều ở
trong một dựtính. Ngàymai mưa sẽ tạnh chăng? Tạnh hay không cónghĩagì? Một
chuyếnđi. Một conđò sang bên kiasông sẽ lại đưa tôi đixa sang một cõi khác.
Chẳngcógì ràngbuộc tôi sao? Người thânbằng như bamẹ chỉlà là những cáibóng
tuy thânthích nhưng chỉ hiệnhữu trong trítưởng. Ba tôi lầmlì bìnhlặng. Mẹ
tôi với đôimắt ưuphiền chĩunặng buồnphiền. Thếnhưng bà chẳng nóigì, cóthể
xem như tôi đã bỏđi hơn bảytám năm nay. Còn những đứaem tôi, chúng với những
đôimắt lạ nhìn anh dịkỳ, cóthể đólà sự dịkỳ lâungày đã biếnthành rêuxanh
phủlên tấmthân anh khốnnạn.
Emgái tôi, P., nó giống mẹ. Giống bấtcứ những gì thânthuộc mà tôi bắtgặp
ngày trởvề hômnay. Imlặng trong nỗi chìmđắm và chờđợi một tiếngnói nàođó
quayvề. Cóthể xem nhưlà một sự bắtbuộc với một lýdo giảndị. Anh phải vào sớm
để còn phải đidạy. Buổichiều vừa chậpchoạng tối P. dẫn tôi đi khắp thịxã,
tìm vào trong xóm, dẫn tôi đi như đi tìmlại chút trínhớ bỏquên của ngườianh.
P. dẫn tôi đi ăn bánhdạt, bánhgiây, bánhbèo. Tìmlại chút mùivị gâygây trên
đầulưỡi. Tôi uống một ly nướcdừa, như nhớlại đôichút dãy rừngdừa xanh
mọngnước mọc mentheo bờsông. Còn có gì hơn không? Vậy thôi sao? Có còn gì
nữa không trong trínhớ tuổithơ? Còn những gì mà cólẽ phải mấtcông tìmkiếm
trong thángngày dàidẳng mà P. tìmlại được giùm tôi đôichút. Gợi cho tôi vài
ngày ở Bồngsơn tránhđược cho tôi khỏi những suynghĩ muộnphiền. Đôilúc đi với
tôi, em trách về cáichết của dì Đào, sao anh chẳng về đưa dì đi mộtlần. Cũng
như đámma của cậu Nguyên tôi nào có vềđâu để nhìnthấy mặt lần cuốicùng. Từ
đấy nỗi thânyêu dầndà vắngmặt. Còn bàngoại với cậu Lợi chết trên miềnđất lạ.
Llầnnày thì tôi về, vừa chỉ đủ nhìnthấy chiếc đầu lủng một lỗ sâu, tôi
hìnhD. rađược trongđó đầuđạn của chiếntranh ngùivùi trongđó. Lầnnày tôi
khôngthể tìm lýdo “mắcbận không vềđược”.
P. hỏi tôi anh tính khinào trởvào Quinhơn. Quêhương tuổinhỏ tôi ởđây mà. Có
lẽ lâungày bỏ đixa nên tấtcả đã trởthành xalạ. Tôi tự nói với tôi nhưthế và
tôi cóthể thảnnhiên với chính tráitim tôi đã chaimòn. Cólẽ mai. Cóthể mai.
Sao lại có lẽ cóthể? Nhấtđịnh là thế. Đólà điều khẳngđịnh. Tôi cần một điều
nhấtquyết với chínhmình. Thựctại đờimình đólà điều đãđược sắpđặt sẵn bởi một
bàntay siêuhình hay chính tôi đã sắpđặt với đôilần tìmkiếm lại ýnghĩ thầmkín
riêngtư. Nhưvậy là nhấtđịnh mai tôi sẽ rai. Anh đi thật à? P. nhìn tôi với
ánhmắt thoáng chút lạlùng. Ờ, mai tôi đi, mai anh đi. “Anh không đợi hết lụt
hết mưa rồi đi!”. Ớ, điều này cóphải là một vấnđề trọnghệ nữa sao; đi không
đi là do mình, không thể chờđợi trờiđất, vì trờiđất đâucó chờđợi mình. Tại
sao không để tôi đi rồi hãy làm mưalụt, có trôi luôn thịxã Bồngsơn này ra
biển thì tôi cũng chẳngsao. P. lúcnào cũng ubuồn phiềnmuộn, tínhtình giống
như má tôi vậy. Tôi tựhỏi ngày hai buổi P. đidạy ở ngôitrường tiểuhọc gần
sông, em đã tìmkiếm đượcgì trong cuộcsống của mình? Không. Hoàntoàn không.
Đờisống còn có lắm thứlạ nữa P. ơi. Thậttình anh không muốn nói gìnữa hết.
Thà làm một ngườicâm chứ anh khôngthể làm kẻđuimù. Kẻđuimù khôngthể tự
tìmlấy một lốiđi riêng cho chínhmình được. Anh cũngvậy. P. cúixuống nhìn
dướichân với một cáinhìn như để tìm câtrảlời, một nỗi bậntâm ơhờ về một
chuỗi đờisống được chàođón nồngnhiệt trên những chuyếnđixa. Cuốicùng P. có
tìmthấy đượcgì không hay chỉlà nỗi chịuđựng khôncùng với cuộcsống, tựtạo nên
cho mình nỗi khốnkhổ ngợpngời.
— Mai anh đi thật à?
— Vâng! Mai anh đi. Sángsớm, đi đò sang bên kia Cầu Dợi tìm xe... Mưa
hoài...
— Anh khôngthể ởlại thêm một hoặc nhiều ngày nữa sao? Mưa còn đầytrời...
— Ởlại thêm một bữa íchgì. Em đã thấy anh tìmđược gì khi về ở cái thịxã này?
Ở với người thân. Bamẹ. Có anh em bằnghữu...
— Anh cóthể nói vậy được à! Bộibạc lắm...
— Bộibạc. Cuộcđời đã bộibạc với anh. Anh khôngđược chìuđãi trong cuộcđời.
Cuộcđời bấpbênh...
— Tại anh chọnlấy đóchứ. Có ai bắtbuộc đâu...
— Ừ nhỉ! Nhưng mai anh phải đi.
— Anh chođó là mộtđiều bắtbuộc sao?
— Khôngphải vậy. Nhưng mơhồ vẫncó nỗi phiềntoái ràngbuộc. Anh cầnphải đi.
Anh không chết được ở thịxã này...
— Anh vẫn nói những lời bộibạc...
— Em bảo anh thếnào?
— Bamẹ khôngcógì ràngbuộc sao?
— Không. Cólẽ có. Nhưng mơhồ.
— Mai đi thật à?
— Đừng hỏi nữa. Anh không muốn phải trảlời câuhỏi. Gầnnhư đây là
sựbắtbuộc...
— Em có bắtbuộc anh phải trảlời đâu?
— Không vậy! Anh đã nói... mơhồ...
— Sao? Mơhồ. Bamẹ. Em chẳng hạn. Mơhồ trong cuộcsống anh?
— .....
— Mai đi thật à? Anh khôngthể ở lại với bamẹ, với em mộtvài ngày nữasao?
— Ích gì?
— Thì mơhồ. Ta cảmthấy mộtchút hươngxa nàođó thânthuộc như chính bamẹ...
Nhưng không ai cần anh đâu.
— Ồ, sao em lại nói vậy?
— Anh không cần ai. Ai cần anh.
— Imlặng là hơn.
— Đừng bắt em imlặng. Bamẹ. Hay riêng mẹ, mẹ buồnphiền anh nhiềulắm!
— Em cho anh imlặng.
— Mai anh đi. Mẹ sẽ loâu. Mưalụt còn đầytrời...
— Khônglý tìm chẳngđược chút antoàn nào sao trong chuyếnđi. Đi là chết à.
Xelật? Ồ thì xe lật. Anh đi chứ anh nào có đợi xelật đâu. Ừ, thì đúngrồi...
P. bậtkhóc sướtmướt. Nếu tôi không quaylại nhìnthấy, tôi cóthể tưởng là
tiếng mưađỗ ngoàitrời. Hìnhảnh. Mọi liênlạc tâmlinh chínhlà những hìnhảnh mà
tôi cóthể đem nó nhốtvào trong tiếngđộng thựcthể. Thựcthể hiệntại là những
tiếngkhóc umê.
Buổitối, Tôi sang nhàngoại thắp thêm nénhương trên bànthờ cậu Lợi. Cóthể
thếnày nhưlà điều quyếtđịnh. Mai tôi đi. Bàngoại tôi hỏi mai con đi sao?
Dạ... Lại những câuhỏi tôi tưởn chừng đâuđó là điều ràngbuộc lấy đôichân.
Đôichân tôi đem lên đỉnhtrời cho mưađỗ.
Đang đêm. Tôi khoác áo rangoài, đi dọctheo thịxã. Cólẽ lần này, đêmnay tôi
phải cố tạora những hìnhảnh ấntượng mới cho trínhớ của mình maisau. Cũngcó
đôilúc tôi cần nhớlại và đitìm những hìnhảnh kýức và kỷniệm, xaođộng như
những bóngnước vỡnhòa.
Mưa càng khuya càng đỗ to. Nước cóthể đã dângngập cầu rồi khôngchừng. Cóthể
đêmnay thịxã này sẽ trôi ra biển. Trôi bậpbềnh như tấm phaogỗ mụcnát. Sẽcó
những tiếngkêu, những tiếnggọi, sẽcó những tìmkiếm những thithể thânyêu bị
mấttích. Tôi lụclọi lại trínhớ, trời hành cơn lụt mỗinăm từ thuở hồnghoang
xaxưa, và nhìnlại thânmình cũng cũmèn rêuxanh mọcphủ đầy trong trínhớ.
Tôi đi dọc trên thịxã. Đi trong cơnmưa lạnhlùng, mưa phủbụi. Thịxã chìmhẳn
vào trong bóngtối đêmđen và trong cơn mưađỗ daidẳng qua từngngày. Thịxã đang
bắtđầu chìmvào trong giấcngủ mêmuội. Mainày buổisáng trởdậy nhìn thịxã như
hằngngày từ lúc trởvề rồi đónnhận cơnmưa phủphê mộtcách chánchường. Tôi
khôngchắc ngàymai sẽ có xe về Quinhơn. Kẹtlại thêm vàingày nữa làcùng. Cóthể
tôi sẽ ởlại thêm mộtvài ngày nữa, tôi lại tựhỏi, íchgì? Nếu vào Quinhơn thì
cuộcsống vẫn khôngcógì thayđổi, vẫn nỗi chánchường chịuđựng khốn hổ. Ừ, sao
lại khôngthể ở thêm mộtvài ngày nữa ởđây.
Buổisáng thứcdậy, tôi đốtthuốc mù phòng, nhìn mưađỗ ngoài thịxã, chờ mộtvài
thằng bạn đếntìm. Cóthể chúng đã ngủquên. Khôngsao. Rồi chúng sẽ thứcdậy với
niềmvui mới của chúng. Cóthể là những chuỗicười bongbóng. Sống với chúng
thêm mộtvài ngày nữa, gắnggượng vuichung với chúng. Tìmđến với chúng trong
nỗi lẻloi do chínhmình tạonên trong mộtngày. Ừ, phải. Ta nên ở thêm mộtvài
ngày nữa. Ta sẽ sống cho rahồn. Ta sẽ sốnglại với những chuỗicười thơdại
đánhđổi hưkhông. Ngàytháng nào tôi ởđây với nỗi tâmthức lưuđày. Tôi đã rađi
và đã làm một hànhtrình sống. Cóthể lốiđi mà tôi chọn sẽ nở đầy hoa đẹp
rạngngời. Ồ, ta ráng vui lên vậy. Đúngrồi. Khônggì hơn ở Bồngsơn, những ngày
mưa mau. Ta nên tìm mộtchút hơithở trong những đám bụibặm ởđây vào những
ngày nắngráo. Vuilên đi. Đúng rồi. Đúngvậy rồi.
Tôi như đứatrẻ híhứng trởvề, nói với P.: "Anh sẽ ở lại vài ngày với ba mẹ
nữa." Ánhmắt P. rạngngời. Như tôi vừa mangđến một tinvui, đúnghơn là một
tinmừng. Cólúc là một niềmvui trọnngày cho P.. Cũng cóthể là một đêm, một
đêm vui nằmngủ đầy mộngđẹp đốivới họ. Tôi nói với ngoại tôi là tôi sẽ ởlại
thêm vàingày nữa. Bàngoại vuilên với ánhmắt rạngngời. Còn với mẹ tôi, ởlại
hay không thì gần như bà vẫn sự imlặng chờđợi cốhữu, cóthể đốivới bà đó
chỉlà một tiếngđộng, một tínhiệu... Ngày tôi trởvề cũngnhư ngày tôi bỏxứ ra
đi, mẹ tôi vẫn với chuỗisống chờđón tin con, tấtcả cũng chỉ là một trong
những ngàysống ởđây với vài điều bựcbội xảyra, khóchịu riêngtư. Mộtngày như
mọingày.
Sáng ngàymai ngủdậy, tọi sẽ lại tiếptục sống như những ngàyqua. Ngủvùi nằmlì
trong phòng. Càphê thuốclá, quán Trúc và Càfé Biêncương. Viết tặng vài người
quyểnsách mới in với dămba câu tiếngAnh thờithượng. Forget me not. Happiest
day of mine. Cuộcsống. Tầmthường. Lạnhlùng. Chánngán. Những ngàysống ởđây
thì chỉ có vậy, thêmvào những ngày mưaphủ thịxã ưuphiền.
Bọn Hanh chắc còn đang ở quan càfé Biêncương. Látnữa nó về tôi sẽ lại báotin
là tôi sẽ ởlại đây thêm vài ngày nữa, khỏi tìm xe. Nghĩ vậy, tôi mĩmcười
mộtmình, đibộ dọctheo thịxã mộtvòng, rồi trởlại tìm vào một quán càphê không
bảnghiệu của D.. Ngồi uống một mình. Hútthuốc nhảkhói rồi nhìn theo với
khốióc trốngrỗng. Gặp H. từ nhà êncạnh sangchơi và H. lại hỏi: "Sao ông
không lấy vợ cho rồi..." Tôi cườicười... H. lại hỏi:
— Mai ông đi rồi chứ? Phiêubạt! Tôi vội nói như chụpbắt được cơhội nói,
cơhội bàytỏ cho một ýnghĩ:
— Chưa! Chưa! Đi gì vội! Cóthể mốt. Cóthể bữakia. Cóthể ... H. cười
khúckhích:
— Kìa, kìa cóthể ông ởlại vì ... D. ...
— Tạisao lại có sự ởlại lạlùng nhưvậy. Tạisao H. không bỏđi vì Hiên... H.
lườn tôi:
— Thôiđi ông! Mai ông đi ch rồi, ai cần ông ởlại.
— Không, tôi không đi, chẳng ai cấmcản tôi được...
— Ông khôngđi kệ ông, lì quá!
— Ừ thì tôi lì. Lì như bansáng nay vậy.
— Đúngrồi! Ông mai đi chorồi, đi bảytám năm nữa rồi hãy trởvề lại với một
lýdo nàođó như lầnnày...
— Ừ có thể...
— Sao lại cóthể. Kỳsau ông cóthể về vì muốn thắp cho ... D. một nénnhang
chẳnghạn
— H. ví dụ dễsợ quá!
— Đúng rồi. Ông sợ D. chết không?
— Sao hỏi vậy?
— Sao ông không lấyvợ chorồi?
— Kontum bỏ ai?
— À thì ravậy, giấuđầulòiđuôi! Để tôi nói với D., tệbạc ghê. D. khóclên
khócxuống vì ông, vậymà... Thôi, không nói nữa...
— Sao?
x X x
Mớiđây. Thật mau. Mới đêm hômqua nói thế, bằng ýnghĩ, bằng lờinói bàytỏ,
thếmà hômnay, sángnay thứcdậy, tôi lại quyếtđịnh rađi. Mưađỗ đầytrời. Conđò
đưa tôi sang bênkia sông gậpghềnh chaolượn trên giòngnước cuốn. Bỏđi
thậttình rồi. P. còn đứng bênnày sông nhìntheo. Khôngbiết mưa hay nướcmắt
làm má P. ướtđẫm. Tôi nhớlại câu của H. nói đêm hômqua: "Mai ông đi chorồi,
ai cần ông ởđây." Ừ thì tôi đi có ai đưa tôi đâu ngoài P.. Saolại khônglà
một ngườitình ở thịxã này. "Sao ông không lấy vợ cho rồi?" Tôi mỉmcười một
mình. Đò vừa sang tới bênkia sông và chèo đến tận Lạcsơn. Hanh muốn đi
Hoàiân còn xa hơn thế nữa. Khôngbiết bênkia connước ngập có xe đi không
haylại sẽ trởvề. Trởvề tìm lại những ngày mưa chăng? Buồnnản. Làm nhớ một
bónghình miềnnúi nàođó xađưa. Sao ông không lấyvợ chorồi...
Phan Cung-Nghiệp
Quynhơn 1971